Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta „Sprawozdanie z raju”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
W raju tydzień pracy trwa trzydzieści godzin Pensje są wyższe ceny stale zniżkują Praca fizyczna nie meczy (wskutek mniejszego przyciągania) Rabanie drzewa to tyle co pisanie na maszynie Ustrój społeczny jest trwały a rządy rozumne Naprawdę w raju jest lepiej niz jakimkolwiek kraju |
W „Sprawozdanie z raju” pojawia się motyw arkadii jest obecny od wieków w literaturze światowej i polskiej. Symbolizuje on pragnienia człowieka, aby dostać się do raju, zwanego inaczej arkadią, niebem czy wyspami szczęśliwymi. Ma tam panować wieczne szczęście, nie trzeba pracować, o nic się martwić itd.
W pierwszej części „Sprawozdanie z raju” podmiot liryczny przedstawia inny obraz raju niż ten, do jakiego przywykliśmy. Jest tam zwykły tydzień pracy, trwa on 30 godzin, pensje są coraz wyższe a ceny towarów spadają. Praca fizyczna nie jest męcząca dla przykładu rąbanie drzewa. Jest ono porównane tutaj do pisania na maszynie (w domyśle chodzi o twórczość poetycką). W ogóle panują tam warunki lepsze niż w jakimkolwiek innym kraju, włączywszy w to mądre rządy i doskonały ustrój bez wad. Nie udało się wypełnić ludzkich marzeń o raju. Komu? Może człowiekowi pragnącemu, aby ów raj istniał? Tego nie wiemy. Poeta mówi, iż początkowo były świetliste kręgi i raj miał wyglądać zupełnie inaczej. Niestety, nie udało się dokładnie oddzielić duszy od ciała – przychodziła bowiem do raju „z kroplą sadła i nitką mięśni” – turpistyczne określenia i obrazoburcze. Ten opis może sugerować, iż filozofia Platona mówiąca o dwoistości struktury bytu ludzkiego, podziału na ciało i duszę była utopią. Najwyraźniej wcześniej Bóg wyciągał wnioski i tworząc człowieka, nakazał mu powstanie z martwych wraz z ciałem. Tę prawdę zawarł, opisał św. Jan w Apokalipsie. W filozofii stoików „pneuma” oznacza życie i źródło wszelkich przemian we wszechświecie. Z kolei dla gnostyków „pneuma” jest duchem – elementem boskim w człowieku. Kto zatem ogląda Boga? To pytanie może zarazem kryć w sobie inne zasadnicze: „Kim jest Bóg?” Kto zrozumiał Go i odkrył – w sobie, ten będzie mógł zasiąść też w raju. Inni czy też pozostali, którzy nie nie potrafią dojrzeć Boga, mogą jedynie słuchać o jego nagradzaniu i karaniu ludzi. Wszyscy staną przed Jego obliczem. Nie jest znana jednak dokładnie data tego spotkania. Wydaje się, iż chodzi tu o koniec świata i sąd ostateczny. Tych filozoficznych kwestii nie da się rozstrzygnąć, także w „Sprawozdanie z raju”. Być może kiedyś to się stanie. Na razie trwa tam, w raju, normalny tydzień pracy i w sobotę w południe wyją syreny. Z fabryk wychodzą niebiescy – będący w niebie – robotnicy. Są to anioły, które niosą pod pachami złożone skrzydła. |
Na początku miało być inaczej- Świetliste kręgi chóry i stopnie abstrakcji Ale nie udało się oddzielić dokładnie Ciała od duszy i przychodziła tutaj Z kropla sadła nitka mięśni Trzeba było wyciągnąć wnioski Zmieszać ziarno absolutu z ziarnem gliny Jeszcze jedno odstępstwo od doktryny ostatnie odstępstwo Tylko Jan to przewidział: zmartwychwstaniecie ciałem |
|
Boga oglądają nieliczni Jest tylko dla tych z czystej pneumy Reszta słucha komunikatów o cudach i potopach Z czasem wszyscy beda oglądali Boga Kiedy to nastąpi nikt nie wie |
|
Na razie w sobotę o dwunastej w południe Syreny ryczą słodko I z fabryk wychodzą niebiescy proletariusze Pod pacha niosą niezgrabne swe skrzydła jak skrzypce |
Kim jest Bóg? Czy istnieje Bóg? Czy istnieje raj? Dla kogo jest raj?
Do przemyślenia
Utwór ma budowę stroficzną i jest wierszem nieregularnym.
WARIANT 1 – filozoficzny. Wiersz jest zestawieniem dwóch postaw filozoficznych, klasycznej i chrześcijańskiej, aby za pomocą logiki próbować odpowiedzieć na najważniejsze dla człowieka pytanie o sens życia i umierania. Starożytni filozofowie zakładali dwoistość natury życia ludzkiego. Za Platonem również współcześnie powtarzamy i wierzymy, iż człowiek ma duszę i ona jest nieśmiertelna.
Podczas śmierci pozostawia ciało, które obraca się w proch i idzie do nieba. Różni się ono od opisanego w wierszu raju. Ta koncepcja filozoficzna kłóci się z postawą i wizją chrześcijańską, bowiem św. Jan prorokuje zmartwychwstanie człowieka wraz z ciałem w godzinie sądu ostatecznego. Mówi o tym w Apokalipsie, którą wszyscy wierzący przyjmują za pewnik, dogmat nie podlegający dyskusji.
Problem polega na tym, że wyznając proroctwo św. Jana, należałoby odrzucić istnienie duszy i raju innego niż na ziemi. Słowa świętego wypełnią się i człowiek zmartwychwstanie przed obliczem Pana, aby zdać relację ze swego życia, odpowiedzieć za grzechy i otrzymać nagrodę lub karę na ziemi w ziemskim raju. Wierzymy zatem w proroctwo św. Jana czy teorie starożytnych filozofów?
W religii katolickiej jest dużo elementów filozofii antyku i próbując wydzielić elementy czysto chrześcijańskie, może dojść do wielu paradoksów. W każdym razie raj to nie jest dla podmiotu coś odległego, funkcjonującego w wyobraźni, ale właśnie codzienna szarość, „robota” w fabryce i innych miejscach na ziemi. Ludzie zostali wypędzenie z raju za grzech Adama i Ewy. To spowodowało, iż muszą borykać się z pracą i chorobami, ale innego świata Bóg dla ludzi nie przygotował. Nie ma ekskluzywnego, wakacyjnego raju w niebie…
Człowiek ma życie i spędza je w raju na ziemi. Po śmierci zaś będzie czekał na zmartwychwstanie ciałem i sąd ostateczny. To wizja biblijna. Z kolei wizja idealistyczna to nieśmiertelna dusza i raj… Która z wizji jest bliższa prawdy o życiu i Bogu? Te kwestie może rozstrzygnąć tylko Bóg, ludzie, najwięksi filozofowie mogą jedynie domyślać się i tworzyć hipotezy, a następnie przemieniać je w dogmaty np. religijne czy filozoficzne.
WARIANT 2 – historyczny. Wiersz jest aluzją i krytyką systemów totalitarnych, szczególnie dobrze znanego Herbertowi socjalizmu. Marks, Engels, Lenin, Stalin to propagatorzy i konstruktorzy komunizmu. Jego odmianą miał być socjalizm, który okazał się utopią. Głosił on, iż wszyscy ludzie są sobie równi, wszyscy mają te same potrzeby, a także że życie jednostki powinno być wypełnione ciężką pracą dla dobra całego społeczeństwa.
Prawda była jednak taka, że system ten preferował aparat partyjny i administracyjny. Ludzie władzy zarabiali najlepiej i prawo nie traktowało wszystkich równo. Nie wszyscy mają też takie same żołądki, potrzeby fizyczne i intelektualne. Życie ludzkie jest wartością nadrzędną i jego szczytowym osiągnięciem nie jest poświęcenie się dla społeczeństwa, a już na pewno poświęcenie życia dla partii socjalistycznej.