Analiza i interpretacja wiersza Jana Andrzeja Morsztyna „O swej pannie”. Poznaj informacje o epoce baroku i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Biały jest polerowny alabastr z Karrary, Białe mleko przysłane w sitowiu z koszary, Biały łabęć i białym okrywa się piórem, Biała perła nieczęstym zażywana sznurem, Biały śnieg świeżo spadły, nogą nie deptany, Biały kwiat lilijowy za świeża zerwany, Ale bielsza mej panny płeć twarzy i szyje Niż marmur, mleko, łabęć, perła, śnieg, lilije. |
Koncept tego wiersza polega na tym, aby wychwalać cerę ukochanej dziewczyny podmiotu lirycznego poprzez dobór odpowiednich i zaskakujących odbiorcę porównań.
Poeta zastosował anaforę – „Biały jest”, „Biała”, „Białe” – powtarzający się element na początku wersów. Dominuje tu porównanie bieli cery kobiety do kolejno wyliczanych:
To swoista gradacja bieli: od rzeczy białej do najbielszej – poeta zaznacza to pojęciem „bielsza mej panny…”. Wiersz kończy konstatacja, że biel cery (twarz i szyja) panny poety jest i tak bielsza niż wymienione przedmioty, zwierzęta, zjawiska. Nagromadzenie porównań ma olśnić pannę, wychwalić jej zalety i zapewne przekonać do autora słów, gdyż może być odbierane jako wyznanie miłosne. Poeta popisuje się także bogactwem stylistycznym, konceptem. Pragnie zaskoczyć czytelników i innych twórców – rymujących. W istocie, spotkania towarzyskie na dworach i popisy kunsztu słowa można by przyrównać do dzisiejszych pojedynków rapperów wprost z „8 Mili” (2002) Eminema. |
Ale bielsza mej panny płeć twarzy i szyje…
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz po trzy pierwsze wyrazy wybranych wersów i rozpoznaj, jakie to część mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Wiersz napisano 13-zgłoskowcem w 8 wersach z rymami żeńskimi sąsiednimi. Poeta porównuje w niej biel cery swojej panny do bieli różnych przedmiotów i dochodzi do wniosku, iż nie ma na świecie nic bielszego niż jej ciało. Stosuje anaforę i porównania, wyodrębnia czy też wyolbrzymia jedną z cech urody (stosuje hiperbolę).Wiersz ma charakter miłosny i pochwalny, jest bliski peanowi.
Podmiot liryczny prawi komplement wybrance serca, zyskując tym jej przychylność lub ogólnie: wszystkich kobiet.
Do przemyślenia

Znając obyczaje barokowe, możemy powiedzieć, że płeć piękna musiała być obowiązkowo biała. Kobiety barokowe nie pokazywały się publicznie i nie udzielały towarzysko bez wizyty w komnacie z perukami, podobnie mężczyźni. Obowiązujące trendy wówczas to gruba warstwa makijażu, a także pudru na peruce i odkrytych częściach ciała: na twarzy i szyi. Ramiona zdobiły zasłaniające je rękawiczki. Podczas przechadzek na świeżym powietrzu odkryte części ciała zasłaniały od słońca specjalne parasolki.
Biel cery kobiety musiała być nienaganna i wyeksponowana.
Życiowe inspiracje

Dama w XVII/XVIII wieku musiała bardzo dbać o to, aby czasami jej skóry nie przypiekło słońce, bo to dyskwalifikowało ją towarzysko (jak dzisiaj brak depilacji czy nieużywanie antyperspirantów). Opalone słońcem były wyłącznie chłopki pracujące w polu – damy nie pracowały fizycznie. Stosunek szlachty do chłopów był bardzo podobny do relacji pomiędzy panem i niewolnikiem, chłop był „własnością” pana i nie miał prawa głosu. Wszelkie zatem podobieństwa do chłopów dyskredytowały towarzysko – opalenizna u dam dworskich i szlachcianek była w 100% nieelegancka (passe).
Nadużywanie pudru i peruk mogło być powodem wielu pomyłek. Czasami podczas balów pary tańczyły, dwoje zakochanych ludzi spotykało się i poznawało dość pobieżnie, pobierali się, ale tak naprawdę pierwszy raz widzieli się w całej okazałości i prawdziwym wyglądzie po/przy wspólnej kąpieli. Po zdjęciu obowiązkowych peruk, krynoliny (szeroka suknia na stelażu z drutów, aby uzyskać kształt dzwonu), po zmyciu z siebie wszystkich dodatków, mogło się okazać, iż wymyci wyglądają (bez peruk i pudru) zupełnie inaczej niż podczas balów i dworskich flirtów…
Współcześnie dziewczęta i kobiety też chcą być piękniejsza niż są. Oblegają w tym celu stoiska z kosmetykami w każdym sklepie – także internetowym, przeglądają katalogi i wydają fortuny na farby, pomadki, cienie, lakiery itd. Chłopcom i mężczyznom wystarcza mydło, pasta do zębów, krem do golenia i… bycie u boku pięknych dziewcząt, kobiet.
Wiersz wychwalający biel cery kobiety już dzisiaj nie powstałby, bo dziewczyny i kobiety XXI wieku „lubią brąz” – jak śpiewa Ryszard Rynkowski. Promienie słoneczne dostarczają nam witaminy „D”, ale też powodują starzenie się skóry i zmarszczki, więc uważajmy z opalaniem.