Analiza i interpretacja wiersza Jana Brzechwy „Na straganie”. Poznaj informacje o epoce międzywojnia i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Na straganie w dzień targowy Takie słyszy się rozmowy:” |
Stragan to stoisko na targu nazywane kiedyś kramem lub prowizorycznym sklepem. Dzień targowy to dawny zwyczaj handlowy, który przetrwał do dzisiaj. Na wyznaczonych miejskich placach organizowane były i są stoiska zwane targiem. Sprzedawcy handlują niemal wszystkim: płodami rolnymi (warzywa, owoce), ubraniami i tekstyliami, żywnością, meblami i mnóstwem różnorakich wyrobów, a nawet „klamotami” (rzeczy używane).
Bohaterami wiersza są warzywa – poeta nadał im cechy ludzkie, a taką figurę stylistyczną nazywamy personifikacją. Rozmawiają o różnych sprawach. Szczypiorek prosi i pozwala, aby koperek oparł się o niego, ponieważ wygląda na zwiędniętego – słabego. Koperek leży na straganie już od wtorku – żali się szczypiorkowi na swój los. Zdrowo i krzepko zdaniem kalarepy wygląda rzepa. Groszek też to zauważył i klepie poufale rzepę po brzuszku. Ona jest bardzo zadowolona. Gorzej trzyma się pietruszka. Seler nazywa felerem, czyli wadą lub błędem, że ona tak się męczy. Widzimy dalej, jak cebula oświadcza się burakowi, ale ten od niej się odsuwa, ponieważ woli żonę swojego gatunku, a przy cebuli wszyscy płaczą (ma ostry zapach). Znowu słyszymy, jak wzdycha seler. Prawdopodobnie narzeka na zły zapach cebuli. Fasola odzywa się do brukselki, aby tak się nie rozpychała. Brukselka to malutka kapusta. Żali się, że fasola na nią narzeka i nie chce się posunąć. Zaczyna się kłótnia pomiędzy nimi o miejsce. Do sprzeczki włącza się też marchewka. Któraś z nich proponuje, aby spór rozstrzygnęła kapusta, inna stwierdza, iż kapusta to głowa pusta – czyli jest za głupia, aby rozstrzygać spór pomiędzy nimi. Spokojnym tonem na koniec odzywa się kapusta. Proponuje, aby wszyscy umilkli i nie kłócili się, gdyż i tak wszystkie warzywa zginą w zupie. Seler znowu powtarza: szkoda, iż tak musi się dziać. Nic na to jednak nie poradzi. |
Może pan się o mnie oprze, Pan tak więdnie, panie koprze.” |
|
„Cóż się dziwić, mój szczypiorku, Leżę tutaj już od wtorku!” |
|
Rzecze na to kalarepka: Spójrz na rzepę – ta jest krzepka! |
|
Groch po brzuszku rzepę klepie: Jak tam, rzepo? Coraz lepiej? |
|
„Dzięki, dzięki, panie grochu, Jakoś żyje się po trochu. |
|
Lecz pietruszka – z tą jest gorzej: Blada, chuda, spać nie może.” |
|
„A to feler” – Westchnął seler. |
|
Burak stroni od cebuli, A cebula doń się czuli: |
|
„Mój Buraku, mój czerwony, Czybyś nie chciał takiej żony?” |
|
Burak tylko nos zatyka: „Niech no pani prędzej zmyka, |
|
Ja chcę żonę mieć buraczą, Bo przy pani wszyscy płaczą. |
|
„A to feler” – Westchnął seler. |
|
Naraz słychać głos fasoli: Gdzie się pani tu gramoli?! |
|
„Nie bądź dla mnie taka wielka” – Odpowiada jej brukselka. |
|
„Widzieliście, jaka krewka!” – Zaperzyła się marchewka. |
|
„Niech rozsądzi nas kapusta!” Co, kapusta?! Głowa pusta?! |
|
A kapusta rzecze smutnie: „Moi drodzy, po co kłótnie, |
|
Po co wasze swary głupie, Wnet i tak zginiemy w zupie! |
|
„A to feler” – Westchnął seler. |
„A to feler”
– Westchnął seler.
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Wiersz napisano w 20 strofach po dwa wersy w każdym. Poeta zastosował wiersz regularny 8-zgłoskowy, a w refrenie wypowiadanym przez seler po 4 zgłoski w wersie. Są tutaj rymy żeńskie sąsiednie.
Środki stylistyczne
Głównym środkiem stylistycznym są tutaj dialog i personifikacja, występują też epitety: krzepka rzepa; blada, chuda pietruszka; czerwony buraku; krewka (o fasoli); głowa pusta (o kapuście).Pojęcia: gramolić (robić coś nieudolnie), feler (wada), swary (kłótnie), krewki (energiczny), zaperzyć się (zezłościć) – są współcześnie rzadko stosowane.
Czy potrafisz nazwać cechy warzyw wynikające z dialogów i ich zachowania? Które Ci się podobają? Czy więcej jest pozytywnych?
gramolić: niezgrabnie lub z trudnością wchodzić na coś, umieszczać się gdzieś, wydostawać się, np. dzieciak gramolił się na fotel, a pies ostatkiem sił wygramolił się z nory