Analiza i interpretacja wiersza Wisławy Szymborskiej „Wszelki wypadek”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię poetki w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Zdarzyć się mogło. Zdarzyć się musiało. Zdarzyło się wcześniej. Później. Bliżej. Dalej. Zdarzyło się nie tobie. |
Wszelki – to współcześnie przymiotnik rzadko używany. Oznacza to samo co: „każdy” lub „wszystko jedno jaki, bez względu na różnice”. W pierwszej strofie podmiot liryczny przedstawia okoliczności zdarzenia, jakie miało miejsce. Widział wypadek lub w nim uczestniczył. Zdarzył się on osobie, którą podmiot określa zaimkiem „tobie”. Jest więc to ktoś znajomy lub każdy z nas czytelników. A może w wierszu chodzi o tak zwany „łut szczęścia”, czyli nieoczekiwany zwrot lub przypadkowe zwycięstwo w walce z losem?
Bohaterem wiersza jest człowiek ocalały z wypadku. Ocalał, wyszedł z wypadku bez szkód. Nie jest ważne, jak to się stało, czy akurat miał szczęście, bo był pierwszy lub ostatni, uratował się sam lub ktoś mu pomógł, poszedł w lewo lub w prawo, bo padał deszcz lub świeciło mocno słońce – te okoliczności nie są ważne. W strofie trzeciej podmiot mówi, iż na szczęście w miejscu wypadku był las pozbawiony drzew. Być może uratował go łut szczęścia – szyna, hak, belka, hamulec, zakręt, milimetr, sekunda. Wymienione jednym ciągiem przedmioty mogły mieć decydujący wpływ na to, że ta osoba przeżyła. W ostatnim wersie podmiot nawiązuje do znanego powiedzenia: „tonący brzytwy się chwyta” – oznacza ono, iż w okolicznościach ekstremalnych człowiek łapie, co ma pod ręką, nawet ostrze brzytwy, aby się uratować. Brzytwa jest ostra i dotykając jej, ryzykujemy utratę palców czy dłoni. W każdym razie taka sytuacja właśnie miała miejsce. Kolejna strofa to znów wyliczenie nieokreślonych zjawisk, które zawsze sprawiają, iż wydaje się nam, że uniknęliśmy cudem tragedii. Ostatnia strofa ukazuje podmiot liryczny, który bezpośrednio wypowiada się do bohatera wiersza. Był o włos od śmierci, lecz przeżył. Udało mu się. Złożyły się na to wszystkie zbiegi okoliczności określane mianem „sieci jednookiej”. Podmiotowi bije serce potencjalnej ofiary – metafora ta może eksponować uczucia wiążące podmiot z bohaterem: „bije twoje serce” – pełne miłości do bohatera, oddane mu. Jest to wiersz o szczęściu, jakie przeżywa każdy, kogo bliska osoba wychodzi obronną ręką z mogących zdarzyć się bardzo tragiczne w skutkach opresje. |
Ocalałeś, bo byłeś pierwszy. Ocalałeś, bo byłeś ostatni. Bo sam. Bo ludzie. Bo w lewo. Bo w prawo. Bo padał deszcz. Bo padał cień. Bo panowała słoneczna pogoda. |
|
Na szczęście był tam las. Na szczęście nie było drzew. Na szczęście szyna, hak, belka, hamulec, Framuga, zakręt, milimetr, sekunda. Na szczęście brzytwa pływała po wodzie. |
|
Wskutek, ponieważ, a jednak, pomimo. Co było to było, gdyby ręka, noga, O krok, o włos Od zbiegu okoliczności. |
|
Więc jesteś? Prosto z uchylonej jeszcze chwili? Sieć jednooka, a ty przez to oko? Nie umiem się nadziwić, namilczeć się temu. Posłuchaj, jak mi prędko bije twoje serce. |
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Jest to wiersz wolny napisany w 5 strofach (wersy: 4, 5, 5, 5, 5).
Środki stylistyczne
Tytuł wiersza a interpretacja
„Wszelki wypadek” to tytuł niejako „wyrwany” ze zwrotu frazeologicznego: „na wszelki wypadek”. Określa on pewnego rodzaju sytuację, gdy człowiek podejmuje działania mające zabezpieczyć go przed niepożądanymi skutkami typu: „Na wszelki wypadek wziąłem parasol” – pomimo ładnej pogody albo „Na wszelki wypadek mam w torbie drugie śniadanie” – zwykle go nie potrzebuję. W tym sensie cały wiersz wygląda na próbę wyjaśnienia, dlaczego bohater uniknął obrażeń, jakie okoliczności ukryte w zwrocie „Na wszelki wypadek” mogły mu pomóc? Czy np. człowiek wsiadając do pociągu, tramwaju, autobusu lub auta może przewidzieć, że dojdzie do katastrofy? Raczej nie. Zatem jeśli ona będzie miała miejsce, a on przeżyje, będzie starał się znaleźć logiczne uzasadnienie swojego szczęścia. Czy to jest możliwe?
Łut szczęścia, wypadek, dwa takie same zdarzenia różnie interpretowane
Do przemyślenia
Wiersz opisuje emocje, jakie towarzyszyły podmiotowi lirycznemu, kobiecie. Przeżywa wypadek swojego ukochanego. Niezależnie od tego, jak to się stało, iż on przeżył i nic mu się nie stało, ona wprost umiera z przerażenia. Sytuacja przerasta jej wyobraźnię. Bała się o niego i fakt, że przeżył bardzo ją cieszy. Dzięki temu mogą być razem. Gdy zdarza się nam jakiś wypadek i cudem unikamy najgorszych konsekwencji, nie chce nam się wierzyć w to, co się stało.
Tak też podmiot jest w szoku. Wielokrotnie powtarza te same sformułowania (anafory), ponieważ prawda o wypadku, jaki przeżył jej ukochany, do niej nie dociera. „Na szczęście…” – wymieniane kilkakrotnie potęguje emocje: zdziwienie i radość, niedowierzanie (hiperbola). Mają one związek z faktami, które zadecydowały o tym, że wypadek nie zakończył się śmiercią. Dowodem miłości jest metafora kończąca wiersz, a mówiąca o biciu dla niego jej serca.
Życiowe inspiracje
To wiersz uniwersalny pokazujący, jak los czasem potrafi wprawić człowieka w osłupienia szczęściem, które z racjonalnych względów nie powinno było się zdarzyć – jak ów las w wierszu: na szczęście w miejscu wypadku nie było drzew i bohater wydarzeń nie roztrzaskał się o nie…
Najwięcej „wszelkich wypadków” w szkole i na studiach jest podczas semestralnej lub końcowej klasyfikacji (sesji). Wielu uczniów rozpoczynając wakacje, uświadamia sobie, jak blisko byli życiowej porażki, włącznie z egzaminem poprawkowym i powtarzaniem klasy… Dlatego warto jest wysilić się na pracę, aby potem mieć wspaniałe wakacje.
I jeszcze coś ważnego, z pewnością są wokół Ciebie ludzie kochający Cię. Bardzo zależy im, abyś unikał/a wszelkich wypadków, czyli nieszczęść życiowych. Wprawdzie jedynka na koniec roku (jedynka podczas roku szkolnego) to nie jest tragedia dla ciała, nie trzeba dzwonić po pogotowie i wzywać lekarza, reanimować itd. Ale z pewnością boli w sercu i w duszy równie mocno Twoich bliskich, jak Ciebie – porażki bowiem bolą całym ciałem. To jeszcze jeden argument, aby się uczyć i nie pozostawiać losowi decyzji na temat własnej przyszłości.
Każdy jest kowalem własnego losu.