Analiza i interpretacja wiersza Wisławy Szymborskiej „Utopia”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię poetki w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Wyspa, na której wszystko się wyjaśnia. Tu można stanąć na gruncie dowodów. |
Utopia to w przenośni – mrzonka, czyli coś nierealnego. Oznacza także ustrój społeczny, pewien system idealnego społeczeństwa, polityczny, który jest nierealny – utopijny, nie do spełnienia. Tytuł zatem wskazuje, iż będzie tu mowa o jakimś nierealnym świecie.
W pierwszej strofie widzimy wyspę, ale nie jest to zwykła wyspa. Jest tutaj bowiem pełno dowodów, jakich i czego? – tego nie wiemy. Nie ma na niej dróg poza drogą dojścia, a krzaki uginają się od odpowiedzi. Zatem jest to tylko metaforyczna wyspa, miejsce mogące stanowić dowód na istnienie utopii. W kolejnych strofach pojawiają się nazwy i określenia pisane wielką literą: drzewo Słusznego Domysłu, drzewo Zrozumienia, źródło o nazwie Ach Więc To Tak, Dolina Oczywistości, jezioro Głębokiego Przekonania, szczyt górski Pewność Niewzruszona, z którego roztacza się widok – Istota Rzeczy. Pojęcia te mogą mieć znaną z życia ludzkiego symbolikę. Drzewo Słusznego Domysłu można skojarzyć z rajską jabłonią. Z niej Ewa zerwała jabłko i ludzie stracili szansę na raj. Drzewo Zrozumienia symbolizuje wspólnotę ludzką, ideał społecznego bytu, w którym wszyscy rozumieją potrzeby innych ludzi i szanują je. To mogłoby być idealne, gdyby zostało zrealizowane i rzeczywiście ludzie wzajemnie rozumieliby się dobrze, bez słów albo też mieliby do siebie wszyscy szacunek, tolerancję. Zdanie „Ach, więc to tak” wypowiadamy zwykle wówczas, gdy nagle zrozumiemy, że coś, czego baliśmy się pomyśleć, wykonać, jest w polu naszych możliwości. Można zatem powiedzieć, iż owo źródło wiary w siebie jest na wyspie dostępne dla wszystkich i każdy może z niego czerpać. Dolina Oczywistości to miejsce, gdzie poznaje się prawdę. W rzeczywistości musi upłynąć wiele czasu i doświadczeń, aby człowiek był w stanie ustalić co jest prawdą, „oczywistą oczywistością”, niezmienną racją. Jeśli moglibyśmy rodzic się z wiedzą lub zdobyć ją w Dolinie, życie mogłoby być prostsze. Jakby dopełnieniem poznawania prawdy jest Głębokie Przekonanie i Pewność Niewzruszona. Symbolizują one odwieczne ludzkie wątpliwości dotyczące prozy życia i filozofii jako nauki. Ludzie wciąż i od zawsze mieli wątpliwości co do podejmowanych decyzji życiowych. Gdyby zatem można było się ich pozbyć, byłoby wspaniale. Być pewnym siebie, pewnym niewzruszenie to cechy ludzkie na wyspie. „Istota Rzeczy” to sedno wszelkich ludzkich poszukiwań odpowiedzi na najważniejsze pytania o powstaniu świata i dążeniu człowieka do doskonałości, to wiedza o tym świecie i życiu po śmierci. Na wyspie jest ona znana, w normalnym ludzkim świecie niestety nie. Na wyspie rośnie drzewo mądrości i prawdopodobnie każdy może z niego zbierać owoce, spożywać je. Może to przenośnia mówiąca o mądrości mieszkańców wyspy. W przedostatniej strofie podmiot zaskakuje nas konstatacją na temat wyspy, mianowicie twierdzi, iż to bezludna wyspa. Przy brzegach widoczne są ślady stóp, w dodatku drobne, być może dziecięce. W dodatku wskazują one na to, że mieszkańcy odeszli stamtąd w stronę wody. Zatem odpłynęli do innego świata, na inną wyspę lub woleli utonąć w otchłaniach wody niż żyć na owej idealnej wyspie. Ostatnie zdanie zamykające wiersz można odczytać dwojako: taka wyspa idealna, gdzie wszystkim żyje się świetnie i każdy jest pewien swego – nie istnieje; druga interpretacja może być aluzją do przedostatniej strofy, otóż każdy chciałby żyć na takiej pięknej wyspie i to niemożliwe w rzeczywistości, że ludzie stamtąd uciekli… |
Nie ma dróg innych oprócz drogi dojścia. Krzaki aż uginają się od odpowiedzi. |
|
Rośnie tu drzewo Słusznego Domysłu o rozwikłanych odwiecznie gałęziach. |
|
Olśniewająco proste drzewo Zrozumienia przy źródle, co się zwie Ach Więc To Tak. |
|
Im dalej w las, tym szerzej się otwiera Dolina Oczywistości. |
|
Jeśli jakieś zwątpienie, to wiatr je rozwiewa. | |
Echo bez wywołania głos zabiera i wyjaśnia ochoczo tajemnice światów. |
|
W prawo jaskinia, w której leży sens. | |
W lewo jezioro Głębokiego Przekonania. Z dna odrywa się prawda i lekko na wierzch wypływa. |
|
Góruje nad doliną Pewność Niewzruszona. Ze szczytu jej roztacza się istota rzeczy. |
|
Mimo powabów wyspa jest bezludna, a widoczne po brzegach drobne ślady stóp bez wyjątku zwrócone są w kierunku morza. |
|
Jak gdyby tylko odchodzono stąd i bezpowrotnie zanurzano się w topieli. |
|
W życiu nie do pojęcia. |
Marzenia to utopia, a mimo to wszyscy marzymy…
Do przemyślenia
Tradycje rozważań o utopii sięgają literatury oświecenia. Pojawiły się wraz z powieścią J. Swifta „Podróże Guliwera” (1726 r.), w której pisarz przedstawił idealne społeczeństwa i ośmieszył tradycyjny sposób kreacji świata powieści przygodowej. Z tego wzorca skorzystał I. Krasicki, tworząc pierwszą polską powieść „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (1776 r.). Akcję dzieła umieścił właśnie na wyspie, o nazwie Nipu, gdzie panują doskonałe zasady społecznego życia. Takich miejsc na mapie świata jednak nie ma.
„Utopia” to wiersz aluzja do idealnej krainy, która nie istnieje, do systemu politycznego i społecznego iście z wyspy Krasickiego. To wiersz satyra właśnie na sposób myślenia ujawniający tęsknotę do poszukiwań systemów idealnych, co samo w sobie jest absurdalne i w rzeczywistości nierealne. Wiersz Szymborskiej może demaskować każdy system polityczny, społeczny czy religijny, który z obywatela, jednostki lub wierzącego robi niewolnika uzależnionego od struktur organizacyjnych. Hasła pisane wielkimi literami w wierszu mogą stanowić rodzaj instytucji lub dogmatów. Mają one za zadanie uszczęśliwiać ludzi i czynić ich doskonałymi. Koncepcja polegająca na tezie, że człowiek mógłby być doskonały, żyć w świecie idealnym, np. bez wykroczeń, grzechów, jest utopią – mrzonką, niedorzecznością.
Życiowe inspiracje
To satyra na wszelkiego rodzaju idealizm społeczny. Człowiek z natury nie jest idealny i nie potrafiłby żyć w idealnym świecie, gdzie wszystko jest prawdą, oczywistością i nie ma żadnych wątpliwości. Dla przykładu komuniści wierzyli w to, że system socjalistyczny nie posiada żadnych wad i w zasadzie prawa rządzące światem społecznym w tym ustroju politycznym są niepodważalne. Systemy te jednak, socjalizm i komunizm, okazały się utopijne. Uciekający z wyspy-raju ludzie mogą przypominać uciekinierów albo emigrantów z krajów, w których rządził system zaimplementowany przez Wielkiego Brata (tak G. Orwell nazwał Stalina). Z wspaniałego kraju ludzie nie uciekaliby…