Analiza i interpretacja „Sonetów” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Poznaj informacje o epoce baroku i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
SONET I
Echej, jak gwałtem obrotne obłoki A ja, co dalej, lepiej cień głęboki O moc, o rozkosz, o skarby pilności, Niestałe dobra. O, stokroć szczęśliwy, |
SONET IPoeta twierdzi już w samym tytule, iż życie jest krótkie i bardzo niepewne – kruche. Pierwsza strofa przynosi obraz porównania ludzkiego życia do obłoków. Patrząc w górę, można zauważyć, iż chmury nie mają wpływu na to, w którą stronę lecą, ponieważ o tym decyduje wiatr. Za kres życia odpowiedzialna jest śmierć. Podmiot liryczny określa ją przymiotnikiem: chciwa. Pędzi ona w ślad za każdym i tylko czeka, aby zabić. Im człowiek (podmiot) jest starszy, tym większe cienie – wady – błędy, jakie miały miejsce w jego przeszłości, dostrzega wyraźniej. Mówiąc o swojej młodości, przychodzi mu nawet płakać. Ma żal do siebie za głupotę, złe postępowanie i bezmyślność. Jego serce i życie zdominowane było wówczas dogadzaniu swoim żądzom, czyli własnym przyjemnością. Siła, rozkosz, pilność to cechy, o które należało walczyć i dbać. To im poświęcał wiele swojego czasu. Teraz jest zdania, że walka ta była dla niego szkodliwa, ponieważ choć przynosiła przyjemności, to jednak odwracała uwagę od rzeczy w życiu ważniejszych, np. zapomniał o Bogu. Dobra niestałe, przemijające rozpraszają ludzką uwagę. To znaczy ograniczają myślenie do rzeczy przyziemnych. Zapewne szczęśliwym jest ktoś, kto tego typu „cieniów” z przeszłości – wspomnień nie posiada. Utwór jest zbudowany z 4 strof, czterowersowe są strofy 1-3, ostatnia ma 2 wersy. Poeta określa ten gatunek wiersza sonetem. |
Sonet IINa one słowa Jopowe: Z wstydem poczęty człowiek, urodzony I od takiego (Boże nieskończony, Dziwne są Twego miłosierdzia sprawy. O święty Panie, daj, niech i my mamy |
Sonet II„Człowiek zrodzony z niewiasty ma krótkie i bolesne życie” – powiada cytat z Biblii i Księgi Hioba. Bohater ten powiedział właśnie, iż człowiek poczynany jest kosztem wstydu (matki i ojca), a przychodzi na świat kosztem bólu matki (poród). Krótko żyjemy na świecie. Cierpimy nędzę i niedostatek, na co dzień towarzyszy nam strach. Przypominamy opuszczony przez słońce cień. Podmiot liryczny dziwi się, iż od takiego nędznego człowieka Bóg, byt niezależny i nieskończony, żąda mimo wszystko miłości i pochwał. Zwraca się bezpośrednio do Boga, twierdząc, iż dziwne jest Jego miłosierdzie. Cherubin i Serafin są to aniołowie z najwyższego chóru niebieskiego (Serafin miał trzy pary skrzydeł). Podmiot mówi o nich w kontekście najważniejszych cech Boga: wyrozumiałości i miłości, jaką darzy swoich aniołów. W ostatnich dwóch wersach poeta prosi Boga o to, aby zesłał ludziom szczęście i miłość, chwałę. W zamian za to oni będą oddawać mu to samo, będą mieli powody do wychwalania i dziękowaniu Bogu. |
SONET IIIDo Naświętszej Panny Panno bezrówna, stanu człowieczego Ty, głowę starwszy smoka okrutnego, Tyś jest dusz naszych jak księżyc prawdziwy, Ale [Ty] zarzą już nam nastań raną, |
SONET IIIWiersz ma podtytuł „Do Najświętszej Panny” i do Niej jest skierowany. Poeta twierdzi, iż NP jest ozdobą ludzkiego stanu. Dała przykład pokory i godności, nauczyła tego wiernych. „Przedziwna i bezrówna” to epitety wskazujące na niezrównane cechy i wielkość NP. W drugiej strofie poeta przypomina, iż to Matka Boska pokonała szatana, węża w raju. On to zaraził cały świat grzechem i tylko dzięki miłosierdziu NP ludzkość nie zginęła. Następnie została zabrana do nieba i do niej ludzie zanoszą swoje modlitwy. Porównanie do księżyca dającego ma spotęgować wielkość i rolę NP w życiu człowieka. Rozświetla Ona noc, ludzie czekają na jej miłosierdzie i wstawiennictwo do Boga. „Ciężkie cienie grzechu” to wskazanie na przemijalność ludzkiego życia i niedoskonałości. Za błędy i przewinienia człowiek będzie musiał odpowiedzieć. W ostatnich dwóch wersach podmiot liryczny prosi NP o „pożądana światłość” – aby skierowała swoją uwagę na ludzkie prośby i wpłynęła na miłosierdzie Boga dla ludzi. |
SONET IVO wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie Nie dosyć na tym, o nasz możny Panie! Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, Ty mnie przy sobie postaw, a przezpiecznie |
SONET IVPokój jest szczęściem, ale życie człowieka wypełnia walka. Jest to ciągła wojna z szatanem nazywanym hetmanem ciemności. On to bardzo się stara, aby zepsuć ludzi, spowodować, by grzeszyli. Ciało jest domem duszy, a szatan chce go zniszczyć. Żąda upadku człowieka i nigdy nie przestanie czynić tego typu starań. Pytanie retoryczne, co może zdziałać bezbronny i wątły człowiek rozdarty na pół – świadczy o niedoskonałości każdego z ludzi. Ścierają się w nas bowiem dwa światy. Szatan kusi grzechem, często mu ulegamy, a z drugiej strony pragniemy być godni miłości Boga. On jest królem i całą nadzieją człowieka na życie wieczne. W ostatnich wersach poeta prosi Boga o to, aby był przy nim, a wówczas szatan zostanie pokonany. |
SONET VO nietrwałej miłości rzeczy świata tego I nie miłować ciężko, i miłować Komu tak będzie dostatkiem smakować Miłość jest własny bieg bycia naszego, Gdy Ciebie, wiecznej i prawej piękności, |
SONET VTo wiersz poświęcony ludzkiej miłości, zamiłowaniu do gromadzenia wszelkiego majątku i dóbr materialnych. Poeta zauważa, iż kochać i nie kochać dobrobytu to dwie postawy, ale jeden koniec. Dobra materialne są potrzebne, ale często dają złudne przeświadczenia, bo raz pomagają w życiu, innym razem je psują. Złoto, odwaga, sława, rozkosz i uroda przemijają. Nie ma człowieka, który by był nasycony tymi dobrami, cechami, bo zawsze chce się ich mieć więcej. Człowiek staje się zachłanny i pazerny. Nie można pomimo posiadania wszystkiego przestać się o siebie martwić. Zawsze coś, choroba, wypadek, może człowieka pewnego siebie zaskoczyć. Miłość jest najważniejsza w życiu ludzkim. Mamy też ciało, które składa się z wielu żywiołów, czyli ma różne potrzeby, które nam sygnalizuje. Z kolei dusza ma całkiem inne potrzeby i dla niej potrzeby materialne ciała to za mało, aby mogła istnieć i być szczęśliwa. Celem miłości jest Bóg i wieczność. Dlatego też poeta w ostatnich wersach mówi o potrzebie widzenia działania Boga. |
Niestałe dobra. O, stokroć szczęśliwy,
Który tych cieniów w czas zna kształt prawdziwy!
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Poeta zastosował budowę sonetu francuskiego o trzech strofach czterowersowych plus jednej dwuwersowej. Wiersze te napisał 11-zgłoskowcem o rymach żeńskich i rozłożeniu abba, abba, cdcd, ee.
Człowiek to istota bardzo krucha.