Analiza i interpretacja wiersza Adama Mickiewicza „Śmierć pułkownika”. Poznaj informacje o epoce romantyzmu i biografię autora w Wikipedii.
lp. | tekst | interpretacja |
---|---|---|
1 | W głuchéj puszczy, przed chatką leśnika, Rota strzelców stanęła zielona; A u wrót stoi straż Pułkownika, Tam w izdebce Pułkownik ich kona. Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze: Wódz to był wiélkiej mocy i sławy, Kiedy po nim lud prosty tak płacze I o zdrowie tak pyta ciekawy. |
Bohaterką wiersza jest Emilia Plater, która stała na czele oddziału powstańców listopadowych w 1830 roku. Warto przeczytać artykuł o tej historycznej postaci w Wikipedii.
Widzimy chatkę w leśnej głuszy. Przed nią stoi rota strzelców – oddział piechoty zwykle złożony z 300 żołnierzy – i warta przy drzwiach. Zbiegli się ludzie ze wsi. Na wieść, że w chatce umiera dowódca, wielu płacze. Był to Pułkownik sławny i o wielkim duchu do walki. Podmiot liryczny stwierdza, że musiał to być jakiś wielki wojownik, ponieważ „prosty lud” płacze, jest zatroskany o jego zdrowie. |
2 | Kazał konia Pułkownik kulbaczyć, Konia w każdéj sławnego potrzebie; Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć, Kazał przywieść do izby – do siebie. Kazał przynieść swój mundur strzelecki, Swój kordelas i pas i ładunki; Stary żołnierz, – on chce, jak Czarniecki, Umierając, swe żegnać rynsztunki |
Umierający Pułkownik kazał okulbaczyć (osiodłać) konia i przyprowadzić do izby, aby się z nim pożegnać. Zapragnął też zobaczyć swój mundur i ekwipunek (wyposażenie żołnierskie) z kordelasem (nóż myśliwski), pasem i ładunkami. Jest porównany do Czarnieckiego (1599-1665), wielkiego polskiego hetmana (najwyższa ranga woskowa do czasów rozbiorów) z 17. wieku i dowódcę polskiej jazdy. Przed śmiercią właśnie chciał zobaczyć swój rynsztunek (sprzęt bojowy żołnierza). |
3 | A gdy konia już z izby wywiedli, Potém do niéj wszedł ksiądz z Panem Bogiem; I żołnierze od żalu pobledli, A lud modlił się klęcząc przed progiem. Nawet starzy Kościuszki żołnierze, Tyle krwi swéj i cudzéj wylali, Łzy ni jednéj – a teraz płakali, I mówili z księżami pacierze. |
Po wyprowadzeniu z izby konia, przyszedł tam „ksiądz z Panem Bogiem” – ostatnim namaszczeniem (sakrament) i hostią (okrągły opłatek, komunia). Nawet najstarsi żołnierze wielokrotnie widzący śmierć towarzyszy oraz wrogów na polu bitwy zaczęli płakać i odmawiać pacierze (modlitwy) z księżmi. Było więc przy śmierci kilku księży. |
4 | Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy; Już przed chatą nie było żołnierza, Bo już Moskal był w téj okolicy. Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza. Na pastuszym tapczanie on leży — W ręku krzyż, w głowach siodło i burka, A u boku kordelas, dwururka. |
Gdy nastał świt, żołnierzy już nie było, ponieważ oddalili się przed armią Moskali. Ludzie przybywali zobaczyć zwłoki rycerza, obok którego leżał rynsztunek. W ręku trzymał krzyż, pod głową miała siodło i burkę (peleryna z kapturem). Przy boku leżał kordelas i dwururka (dubeltówka, myśliwska broń na śruty). |
5 | Lecz ten wódz, choć w żołnierskiéj odzieży, Jakie piękne dziewicze ma lica? Jaką pierś? – Ach, to była dziewica, To Litwinka, dziewica–bohater, Wódz Powstańców – Emilija Plater! |
Mimo śmierci i munduru zwłoki jaśniały urodą. Była to piękna kobieta, Litwinka, dowódca Powstańców Emilia Plater. |
Lecz ten wódz, choć w żołnierskiéj odzieży,
Jakie piękne dziewicze ma lica?
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Utwór składa się z 5 strof o różnej ilości wersów: 8 ,8, 8, 7, 5. Został napisany 10-zgłoskowcem o rymach żeńskich przeplatanych i sąsiednich.
Do przemyślenia


Nie ma w poezji ani literaturze wielu dzieł poświęconych walczącym kobietom. Podczas działań wojennych czy powstań narodowych zajmowały się domem, ochroną dzieci i starszych, gospodarką. Nie oznacza to, iż nie ginęły, ale mało było kobiet dowódców jak Emilia Plater. Podczas Powstania Listopadowego odznaczyła się wielką odwagą i walecznością. Zmarła z wyczerpania i gorączki, próbując przedrzeć się z Litwy do Warszawy.
Po poddaniu pułku przez generała Chłapowskiego, który przedostał się do Prusów Wschodnich powiedziała znamienne zdanie:
Lepiej byłoby umrzeć, niż skończyć takim upokorzeniem.
Pamięć o Emilii Plater nie zginęła. Jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Za patronkę uznało ją kilkanaście szkół oraz drużyn harcerskich.