Analiza i interpretacja fraszki Jana Kochanowskiego „Raki”. Poznaj informacje o epoce renesansu i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Czcionka czerwona: wersy czytane wspak. Folgujmy paniom, nie sobie — ma rada, Próba uwspółcześnienia i tłumaczenia bez zachowania rygorów wiersza Pozwalajmy paniom na więcej – moja rada |
WARIANT I – hołd dla kobietCzytamy fraszkę od lewej do prawej strony. Każdy wers ma pierwsze znaczenie czytane od lewej strony i drugie, przeciwstawne czytane od strony prawej. Stąd tytuł „Raki” – to aluzja do skorupiaków często pojawiających się w dawnej polskiej kuchni jako przysmak – a głównie do ich poruszania się: chodzą do przodu a pływają do tyłu. Tak więc wiersz ten ma dwa znaczenia prawdziwe i przeciwstawne, jest zbiorem komplementów i wad w jednym. Fraszka mówi prawdę o kobietach, którym należy na wszystko pozwalać (folgować) i być wiernym. Są warte (godne) miłości lub też szanują się i posiadają same pozytywne cechy (cnoty). Pragną od mężczyzn miłości a nie bogactw (złota). kochają i są stałe w uczuciach, nie zdradzają swoich wybranków. Stoją zawsze po stronie prawdy, są prawdomówne i nie lubią kłamstw (nie kłamają rady). Ważniejsze od podarunków są dla nich uczucia i nie wydają ponad miarę pieniędzy (ciągnąć rzemień każą – otwierać sakiewkę, czyli wydawać pieniądze – zabierać komuś sakiewkę, współcześnie portfel). Fraszka kończy się zapewnieniem poety, apostrofą do kobiet. Zna je od lat (nie służę na chwilę), mogą mu wierzyć, bo nie wprowadza ich w błąd. WARIANT II – krytyka kobietCzytamy fraszkę wspak. Z odczytania od tyłu fraszki „Raki” dowiadujemy się, iż w ocenie mistrza z Czarnolasu kobiety są: materialistkami uwielbiającymi wydawanie pieniędzy, więcej dla nich znaczą pieniądze niż uczucia, kłamią, zdradzają i nie są stałe w uczuciach, zdobywają serca mężczyzn dla pieniędzy, są pozbawione cnót i zachowują się niegodnie. Dlatego poeta zaleca, aby mężczyźni nie ulegali im tak ślepo, „nie dawali się wodzić za nos” i nie ulegali emocjom „porywom serca”. PodsumowanieFraszka wychwala zalety kobiet i gani ich wady. Nie wszystkie znane poecie przedstawicielki płci pięknej są idealne. Wariant I ukazuje te dobre cechy kobiet, Wariant II złe. |
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Fraszka jest zbudowana z 10 wersów i została napisana wierszem ciągłym (bez podziału na strofy – wiersz stychiczny). Wersy mają po 11 zgłosek i średniówkę po 5 sylabie. Są tutaj też rymy żeńskie sąsiednie.
Kochając, staraj się otwierać oczy.
Życiowe inspiracje
Nie ma ludzi zupełnie złych lub całkiem dobrych: złożonych tylko z wad lub tylko z zalet. Podział na płeć nie wchodzi tutaj w grę, bo tyle samo jest dobrych co złych ludzi wśród kobiet i mężczyzn.
Charakter człowieka nie zależy od płci. Składamy się z wad i zalet. Koncentrując się tylko na wybranych cechach, postępujemy tak, jak byśmy patrzyli na plecy drugiego człowieka, a przecież mają jeszcze twarze itd.
Przed widzeniem u ludzi samych wad lub samych tylko zalet należy przestrzegać. To może prowadzić do zarozumialstwa, egoizmu i narcyzmu, ale też do oszustwa, rozczarowania, zawodu miłosnego, samotności i nienawiści, gdy w końcu kiedyś prawda wyjdzie na jaw i olśni swym blaskiem człowieka.
Podobny wiersz także zatytułowany „Raki” napisał w późniejszym baroku Jan Andrzej Morsztyn, korzystając z pomysłu mistrza Jana (por. „Raki” J.A. Morsztyna).
Czytany od tyłu, ale nieco inaczej, wiersz ten nie tylko rymuje się, ale też odzyskuje sens, jak w wersie o rzemieniu:
Folgujmy paniom, nie sobie — ma rada,
Ma rada sobie, nie paniom folgujmy,
Miłujmy wiernie, nie jest w nich przysada,
Przysada w nich jest, wiernie nie miłujmy,
Godności trzeba, nie zanic tu cnota,
Cnota tu za nic, nie trzeba godności
Miłości pragną, nie pragną tu złota,
Złota tu pragną, nie pragną miłości,
Miłują z serca, nie patrzają zdrady,
Zdrady patrzają, z serca nie miłują,
Pilnują prawdy, nie kłamają rady,
Rady kłamają, prawdy nie pilnują,
Wiarę uprzejmą, nie dar, sobie ważą,
Dar sobie ważą, nie wiarę uprzejmą,
W miarę, nie nazbyt ciągnąć rzemień każą.
Rzemień ciągnąć każą nazbyt, nie w miarę.
Wiecznie wam służę, nie służę na chwilę,
Na chwilę służę, nie służę wam wiecznie,
Bezpiecznie wierzcie, nie rad ja omylę.
Omylę ja rad, nie wierzcie bezpiecznie.
Poza tymi drobnymi poprawkami, doceniam analizę wiersza, przerastającą moją własną.