Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta „Pudełko z wyobraźnią”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię poety w Wikipedii.
lp. | tekst | interpretacja |
---|---|---|
1 | Zastukaj palcem w ścianę – z dębowego klocka wyskoczy kukułka |
„Pudełko z wyobraźnią” to przenośnie zmaterializowana ludzka wyobraźnia. Czy można ją zamknąć w pudełku lub czymkolwiek, od czego zależy jej wielkość? Podmiot liryczny rozważa te kwestie.
Wiersz rozpoczyna apostrofa (strofa 1) – bezpośredni zwrot do odbiorcy z zachętą, aby „zastukał w ścianę” pudełka z dębowego klocka. Dlaczego dębowe a nie inne? Dąb kojarzy się z długowiecznością i zdrowiem, a także z solidnością mebli i wysoką ceną. Po co stukać w pudełko? Aby wywołać z niego kukułkę, która wnet wyskoczy. Kukułka – dawniej zazula lub gżegżółka – kojarzy się z zegarem, więc może chodzić o aluzje do przemijania. Ptak ten symbolizuje również miłość. Następnie podmiot w kolejnej apostrofie (2) prosi, aby odbiorca „wywołał drzewa”. Pojawi się wówczas jedno, kolejne, aż powstanie las. Chwilę później (3) na świśnięcie może z niej wyłonić się rzeka spajająca krajobraz górski – góry z dolinami. Po znaczącym chrząknięciu odbiorcy (4) z pudełka wyłoni się miasto z wieżą i „szczerbatym murem” – częściowo zniszczonym. W dali zobaczy domki pomalowane na żółto i porównane do kostek z gry w kości. Zamykając oczy (5) pojawią się po sobie pory roku. Krajobraz wcześniej letni i jasny zamieni się w zimowy. Spadnie śnieg i „zgasi zielone płomyki drzew” – zgasi, czyli ukryje zieleń i całą urodę świata. Pod śniegiem jest noc (6) – przenośnia ta oznacza, iż zamarznięta lub przysypana śniegiem przyroda zamarła, położyła się do snu na jakiś czas. „Błyszczący zegar na szczycie” – to zegar na wieży kościoła lub ratusza miejskiego przypominający o upływie czasu. Podmiot liryczny określa go mianem „sowy krajobrazu”. To porównanie zegara na wieży do żerującej na najwyższych gałęziach drzew sowy. Trzyma ona straż nad całą przyrodą i symbolizuje mądrość. Tak więc okazuje się, że ludzka wyobraźnia może „wyczarować” świat. To wspaniała wiadomość dla kogo? Uwaga: dla kogoś, kto do tej pory nie wiedział, że:
Wiersz Herberta to „instrukcja obsługi” wyobraźni? Dokładnie. Podmiot liryczny podpowiada: Zastukaj palcem w ścianę; wywołaj drzewa; zaświstaj cienko; chrząknij znacząco; zamknij oczy. Użyj tych instrukcji do pisania pamiętnika, wierszy, opowiadań itd. Zostaniesz poetą, pisarzem, scenarzystą filmowym, filozofem, dziennikarzem… Proste? Teoretycznie tak, w praktyce jest już gorzej, bo trzeba latami się uczyć patrzenia, słuchania, przeżywania, a na końcu dopiero pisania… Dlatego chętniej powinniśmy czytać poezję, ponieważ poszerzamy swoja wyobraźnię o świat pomiotów lirycznych. Każdy z nich ma inne doświadczenia i to nas wzbogaca. |
2 | wywołaj drzewa jedno i drugie aż stanie las |
|
3 | zaświstaj cienko – a pobiegnie rzeka mocna nić która zwiąże góry z dolinami |
|
4 | chrząknij znacząco – oto miasto z jedną wieżą szczerbatym murem i domkami żółtymi jak kostki do gry |
|
5 | teraz zamknij oczy spadnie śnieg zgasi zielone płomyki drzew wieżę czerwoną |
|
6 | pod śniegiem jest noc z błyszczącym zegarem na szczycie sowa krajobrazu |
zamknij oczy
spadnie śnieg
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
To wiersz wolny, współczesny, stroficzny złożony z 6 strof.
Środki stylistyczne
- apostrofy – Zastukaj palcem w ścianę; wywołaj drzewa; zaświstaj cienko; chrząknij znacząco; zamknij oczy.
- epitety – dębowy klocek; mocna nić; szczerbaty mur; domki żółte; i inne.
- metafory – pudełko z wyobraźnią – wyobraźnia; mocna nić/ która zwiąże góry z dolinami – rzeka; Pod śniegiem jest noc – przemijanie.
- porównania – zegar – sowa; domki – kostki do gry.
Do przemyślenia
Po co człowiekowi wyobraźnia? Zobacz w wierszu znanym Ci z dzieciństwa pt. „Stefek Burczymucha”. Bohaterem jest mały chłopiec biegający po podwórku i domu, więc po ograniczonym obszarze. Z bajek i gazet czytanych mu przez rodziców wie, że gdzieś tam daleko są inne kontynenty i ciekawe zwierzęta. Wyrywa się do nich, chce je poznać, udaje, że wędruje po świecie…
Jak działa wyobraźnie? Odpowiedź znajdziesz w doskonałym przykładzie poetyckiego wykorzystania wyobraźni, gdzie widać także proces twórczy, czyli jak ów świat powstaje – chodzi o wiersz pt. „Radość pisania”. Podmiot liryczny podobnie jak w wierszu Herberta ożywia, projektuje, daje życie przyrodzie i jest szczęśliwy, że ma nad nią władzę.
Czy wyobraźnia ma wpływ na nasze życie codzienne? Tak, ma. Widzimy to w każdym wierszu. Od podmiotu lirycznego uczymy się nazywać nasze intymne – osobiste i najważniejsze elementy świata. Czy wszystko musi być nazwane? Tak, tylko to, co jest nazwane, w ogóle istnieje. Jak to, dlaczego?
To trochę tak, jak z pierwszą wizytą u lekarza, gdy coś Cię boli. Pokazujesz doktorowi miejsce, gdzie jest ból a on mówi: „staw skokowy” albo „wątroba” – wcześniej nie znałeś tych nazw, zapamiętujesz je więc… na całe życie. Części ciała, które nazwał, są w Twoim organizmie od zawsze. Prawda, istnieją. Jednak zwróciłeś uwagę na nie dopiero, gdy zabolały, w gabinecie wskazałeś je palcem i dostałeś informację zwrotną. Przy kolejnej wizycie powiesz: „Boli nie staw skokowy” a do mamy przy obiedzie: „Smaczny ten bakłażan”. Czy wcześniej bakłażan nie istniał? Nie dla Ciebie, jadłeś coś, ale nie wiedziałeś, że to bakłażan, czyli tak naprawdę pojawił się wraz z nazwą.
Wyobraźnia jest nam potrzebna do planowania życia, zdarzeń, pisania programów komputerowych, utworów poetyckich i innych.
Wyobraźnia to miejsce w mózgu wyspecjalizowane w tworzeniu obrazów na zasadzie podobieństwa do już widzianych… Jeśli nie widziałeś swojego ulubionego wzoru piękna, idealnej dziewczyny czy chłopaka, nie wyobrazisz go sobie. Wyobraźnia działa w obrębie poznanych wartości i cech świata.
Życiowe inspiracje
Pudełko z wyobraźnią to przenośnie zmaterializowana ludzka wyobraźnia. Czy można ją zamknąć w pudełku? Teoretycznie nie, bo mówi się, że jest nieograniczona. Widać to na przykładach „Gwiezdnych wojen”, „Władcy pierścienia”, „Gry o tron” czy „Lucyfera” itp. Wyżyny wyobraźni więc to literatura science fiction? I tu Cię zaskoczę.
Dla mnie wyżynami wyobraźni jest empatia, najwyższy poziom wtajemniczenia gdy mowa o analizie wierszy, czyli chęci rozumienia siebie poprzez odczucia i wyznanie innych. Empatia to umiejętność wczuwania się w emocje innych ludzi. Jeśli to potrafisz, nikogo nie skrzywdzisz, nikomu nie powiesz złego słowa, ponieważ wiesz, że „słowa mają moc” i można zniszczyć drugiego człowieka.
Empatia otwiera ramiona do zrozumienia i pojednania człowieka z człowiekiem.