Analiza i interpretacja wiersza Bolesława Leśmiana „Przyśpiew”. Poznaj informacje o epoce międzywojnie i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Wkosmacona w kwiat płytki, Łeb ująwszy w dwie chwytki, Pszczoła, nim ją porwie lot, W słońcu myje się, jak kot – I do naga z odwianych skrzydeł się rozbiera. |
Kosmaty to przymiotnik oznaczający coś kudłatego czy włochatego. Tutaj pszczoła wraz z kwiatkiem, w którym się zagłębiła przypomina coś kosmatego. Zanim odleci z kwiatka, myje się jak kot, liże się oświetlona promieniami słońca. Odkrywa przy tym swoje ciało zasłaniane przez skrzydełka, aż wydaje się naga. |
Lada powiew – lada Płoszy wróbli stada, I psi rumian kreśli cień Ten sam niemal, co dzień w dzień, I żuk brzuchem w niebiosy złudnie zaumiera. |
Każdy powiew wiatru płoszy ptaki, stada wróbli. Rumian – roślina przypominająca kwiaty astry – rzuca cień na ziemię, w którym uwijają się pracowite żuki. Czasami zwierzątka te przewraca wiatr do góry brzuchem i żuki leżące do góry brzuchem wyglądają na martwe – zaumierają – neologizm analogiczny do „zamierają”. |
Staw obłokiem żegluje, Młyn mu kołem ojcuje, Spoza lasu szumi las, Spoza czasu szemrze czas, Droga roztopolona śni się nie do końca… |
W stawie odbijają się obłoki, młyn wyrasta ponad staw jakby był jego ojcem – to personifikacja. Dokoła szumi las, nawet za lasem widać kolejny las. Z czasem wszystko się powtarza bezustannie, szemrze – szumi/mija cicho i jednostajnie. Droga pełna topoli, roztopolona, prowadzi niemal do końca wyśnionego/bajkowego krajobrazu. |
Utrudą żałobny Koń, dozgonnie ksobny, Zaniepatrzył się na wóz, Przymknął oczy w cieniu brzóz I krótkim kaszlem dudni, jak kobza, do słońca. |
Zmęczony koń (utruda – zmęczenie), jakby wiecznie zamyślony i rojący sobie pewne obrazy zaniepatrzył, czyli nie patrzy na wóz. Być może widzi wóz w innym miejscu niż ów jest w rzeczywistości. Stoi w cieniu brzóz, wśród drzew i kaszle, a kaszel ten przypomina dźwięk kobzy. |
Niech się dłuży cień ławy, Niech wypoczną w nim trawy! Z łbem na łapie chudy pies Śpi po łapy owej kres, Jakby na niej się świata kończyło bezdroże. |
Niech – to początek zdania w trybie rozkazującym. Podmiot zatem rozkazuje, aby cały świat odpoczywał w wolno mijającym czasie. ławy mają rzucić dłuższy cień, w którym odpoczną trawy palone rzez słońce. Z kolei pies wsparty o łapy zasnął i śpi. Łapa psa symbolizuje szczyt lub kres świata, jakby psu nie było do szczęścia potrzebne nic więcej. Nie musi zatem niczego i nigdzie szukać, błąkać się po bezdrożach. |
Ziele w jarze, ziele! Skąd twoje wesele? Niech się wzmaga wiew i żar, Niech się wzmaga bór i jar, I to wszystko, co jeszcze, prócz nich, stać się może |
Inwokacja do ziela w jarze – wąwozie. Podmiot pyta, dlaczego jar cieszy się – to personifikacja. Ponownie rozkazuje, aby wzmógł się wiatr i słoneczne promienie, aby rozrastały się bór – stary gęsty las z przewagą drzew iglastych – i jar – dolina porośnięta zielenią, parów, wąwóz. Także niech rośnie to wszystko, co może rosnąć, niech się świat rozwija. |
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Wiersz składa się z 6. strof, w każdej znajduje się po 5 wersów, z których 4 są 7-zgłoskowe, ostatni 13-zgłoskowy. Występują rymy żeńskie sąsiednie i okalające: rymują się ze sobą wersy piąte.
Do przemyślenia

Tytuł „Przyśpiew” jest pojęciem oznaczającym refren, fragment utworu, strofę powtarzającą się regularnie. Może też być kojarzony z przyśpiewkami ludowymi, piosenkami śpiewanymi podczas wiejskich obrzędów, dożynków itp. W tym znaczeniu sytuacja liryczna przedstawiona w dziele może symbolizować pewne zjawiska i zmiany w przyrodzie odbywające się regularnie. Pszczoła, staw, wiatr, żuk, koń, bór, jar, brzozy, pies, chmury, słońce, droga i inne elementy natury stanowią jej piękno, które poeta opisuje. Używa przy tym języka pełnego neologizmów, pojęć stworzonych przez siebie, aby uwydatnić niektóre zjawiska. Na przykład wkosmacona pszczoła, żuk zaumiera, roztopolona droga czy koń zaniepatrzył się na wóz. Razem cały opis przyrody odkrywa jej piękno i wyjątkowość.
Niewielu ludzi docenia świat przyrody i jej piękno w tak soczystych barwach jak to nadwidział Bolesław Leśmian.