Analiza i interpretacja wiersza Juliana Tuwima „Przy okrągłym stole”. Poznaj informacje o epoce międzywojnia i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
A może byśmy tak, jedyna, Wpadli na dzień do Tomaszowa? Może tam jeszcze zmierzchem złotym Ta sama cisza trwa wrześniowa… |
W pierwszej strofie podmiot liryczny zwraca się do ukochanej, którą określa mianem „jedynej”. Pragnie wrócić z nią do Tomaszowa, gdzie najwyraźniej byli razem i spędzili miło czas. Pamięta złoty zachód słońca i ciszę, był z nią tam we wrześniu.
Wspomina biały dom i pokój, gdzie stały cudze meble. Być może to był ich dom. Oni prowadzili ze sobą rozmowę. Jej temat był smutny i rozstawali się też w takiej atmosferze. Mogliby teraz ją dokończyć. W trzeciej strofie widzimy obraz zakochanych siedzących przy okrągłym stole. To on z ukochaną, jedyną sprzed lat, z tamtego września – prawdopodobnie przed wybuchem II wojny. Siedzą nadal martwo, jak zaczarowani lub zaklęci, jakby ktoś zrobił im zdjęcie, zatrzymał czas, uwięził na obrazie, który trwa. Podmiot pyta, czy znajdzie się ktoś, kto ich odczaruje? To pytanie retoryczne, aluzja do sytuacji, kiedy świat zmalał i ich szczęście w kraju kończyło się. Podmiot pamięta łzy, które spływały mu po policzku, czekał na jakąś odpowiedź od niej, lecz ona tylko jadła winogrona i nie odpowiadała. Wciąż śpiewa „jej spojrzeniem” – słuchali razem – pieśń „Du holde Kunst” Szuberta, pęka mu serce, bo muszą się rozstać. On wyjeżdża, pozostawiając ją – żegnają się. Wyjechał i zostawił ukochaną, nie dokończyli rozmowy. Pieśń Szuberta dźwięczy w jego umyśle i jest jakimś przekleństwem. Pyta czy to tak miało się zakończyć, tak bez słowa? Inaczej sobie wyobrażał rozstanie. Ale czy podmiot liryczny żegna się z ukochaną kobietą? Zobacz „Życiowe inspiracje” poniżej.Wspomina biały dom, martwy pokój – bez życia, bez nich, a może bez miłości. Nadanie cech pokojowi ma uwypuklić żal po minionym spotkaniu. Prawdopodobnie zamieszkują tam teraz inni ludzie, wstawili „obce meble” – jakby z tamtymi meblami, pokój miał czas się zżyć. Wiersz kończy się prośbą, aby ukochana zechciała wrócić z nim do Tomaszowa. Być może w tamtym otoczeniu powrócą do tematu, o którym mówili? W pierwszym wersie ostatniej strofy podmiot zastosował zdanie z wykrzyknikiem, aby zaznaczyć, że „wszystko tam zostało” po staremu. Więc między nimi nic się nie zmieniło. Pragnie wrócić z nią do Tomaszowa, aby wznowić rozmowę i zapewne uczucie łączące kochanków. Przy okrągłym stole to wiersz o charakterze miłosnym. Jest przesycony żalem spowodowanym rozstaniem z ukochaną, którą podmiot liryczny musiał opuścić. Być może dotyczy to elementu biograficznego Tuwima, bo emigrował z kraju dotkniętego wojną. A może dedykując wiersz żonie, chciał zatrzymać tamte dramatyczne momenty w pamięci? |
W tym białym domu, w tym pokoju, Gdzie cudze meble postawiono, Musimy skończyć naszą dawną Rozmowę smutnie nie skończoną. |
|
Do dzisiaj przy okrągłym stole Siedzimy martwo, jak zaklęci! Kto odczaruje nas? Kto wyrwie Z nieubłaganej niepamięci? |
|
Jeszcze mi ciągle z jasnych oczu Spływa do warg kropelka słona, A ty mi nic nie odpowiadasz I jesz zielone winogrona. |
|
Jeszcze ci wciąż spojrzeniem śpiewam: Du holde Kunst… i serce pęka! I muszę jechać… więc mnie żegnasz, Lecz nie drży w dłoni mej twa ręka. |
|
I wyjechałem, zostawiłem, Jak sen urwała się rozmowa, Błogosławiłem, przeklinałem: Du holde Kunst! Więc tak? Bez słowa?. |
|
Ten biały dom, ten pokój martwy Do dziś się dziwi, nie rozumie… Wstawili ludzie cudze meble I wychodzili stamtąd w zadumie… |
|
A przecież wszystko – tam zostało! Nawet ta cisza trwa wrześniowa… Więc może byśmy tak, najmilsza, Wpadli na dzień do Tomaszowa…? |
A może byśmy tak, jedyna,
Wpadli na dzień do Tomaszowa?
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa utworu
Wiersz napisano w 8 strofach po 4 wersy 9-zgłoskowcem ze średniówką po 5 zgłosce. Występują tu rymy żeńskie, ale rymują się tylko 2 z 4 wersem wg schematu: abcb. Jest to przykład liryki bezpośredniej i osobistej. Podmiot liryczny wyznaje swoje uczucia żalu z powodu nieszczęśliwej miłości.
Środki stylistyczne
- apostrofy: „A może byśmy…”, „A ty mi”, „jedyna”.
- epitety: zmierzch złoty, martwy pokój, cudze meble, zmierzchem złotym i in.
- pytania retoryczne np.: „A może byśmy tak”…, „Kto odczaruje nas?”, „Kto wyrwie”, „Więc tak? Bez słowa?”.
- metafory: „Jeszcze ci wciąż spojrzeniem śpiewam”, „ten pokój martwy”.
- wykrzyknienia np.: „Siedzimy martwo, jak zaklęci!”, „Du holde Kunst”… i serce pęka!”
- porównania: „Siedzimy martwo, jak zaklęci!”, „Jak sen urwała się rozmowa”.
- wyliczenia np.: „wyjechałem, zostawiłem”, „Błogosławiłem, przeklinałem”.
- makaronizmy: „Du holde Kunst”
Miłość jest wielka, ale czasem potrafi zranić człowieka
Do przemyślenia
Jak czytamy w Wikipedii, wiersz „Przy okrągłym stole” poeta zadedykował swojej żonie Stefanii, z którą ożenił się w 1919 roku. Pochodziła z wspominanego w wierszu Tomaszowa.
Oboje udali się na emigrację w 1939 r., uciekając przed wojną i okupacją. Pochodzili z rodzin żydowskich, więc nie mieli wyjścia.
Stąd nostalgia za miejscem „przy okrągłym stole” w Tomaszowie; to także tęsknota za pokojem i czasami przed tragedią ludobójstwa, która stała się udziałem setek tysięcy żydowskich rodzin. Tuwimowie powrócili po wojnie do kraju (1946) i Julian mógł kontynuować swoją pracę, zaczynając od kierowania Teatrem Nowym.
Życiowe inspiracje
Czy w wierszu przez przypadek pojawia się „Du holde Kunst!” – fragment z pieśni Franza Szuberta i tekstem przyjaciela kompozytora Franza von Schobera? Oto jej oryginalny tekst i tłumaczenie.
tekst | google translator |
---|---|
Du holde Kunst, in wieviel grauen Stunden, Wo mich des Lebens wilder Kreis umstrickt,Hast du mein Herz zu warmer Lieb’ entzunden, Hast mich in eine beßre Welt entrückt, In eine beßre Welt entrückt!Oft hat ein Seufzer, deiner Harf’ entfloßen, Ein süßer, heiliger Akkord von dir,Den Himmel beßrer Zeiten mir erschloßen, Du holde Kunst, ich danke dir dafür, Du holde Kunst, ich danke dir! |
O, błogosławiona sztuko, jak często w ciemnych godzinach, kiedy dziki pierścień życia zaciska się wokół mnie,Czy rozpaliłeś ciepłą miłość w moim sercu, Przeniosłeś mnie do lepszego świata! Przeniesiony do lepszego świataCzęsto westchnienie uciekało od twojej harfy, Twoja słodka, święta harmoniaOtworzyła dla mnie niebiosa na lepsze czasy, O, błogosławiona sztuko, dziękuję Ci za to! O, błogosławiona sztuka, dziękuję! |
Pieśń „Du holde Kunst!” (O, błogosławiona sztuko) przypomina pieśń dziękczynną dla sztuki. Eksponuje jej wielkość i nieprzemijalność.
„Hast mich in eine beßre Welt entrückt” (Przeniosłaś mnie do lepszego świata) – to ważna deklaracja ukazująca motyw „Non omnis moriar” (Nie wszystek umrę) Horacego.
Stąd rozstanie z ukochaną mogło nie być tak bolesne, bo pozostawała Tuwimowi literatura, ale… kim jest ukochana w wierszu, którą podmiot liryczny musiał zostawić, udając się na emigrację – z żoną, dodajmy?
Może w wierszu w ogóle nie chodzi o miłość dwojga ludzi, lecz o miłość do sztuki i właśnie dlatego pojawia się tu motyw pieśni Szuberta? Konieczność porzucenia pisarstwa w ojczystym języku dla ukochanych czytelników, dziedzictwa i sensu życia, wyjazd na obczyznę mogło wywoływać obecny w wierszu nastrój rezygnacji i nostalgii. Podmiot liryczny więc żegnał się z ukochaną sztuką a nie z kobietą? Tak, to ma większy sens niż uparte powtarzanie jakoby…