Analiza i interpretacja wiersza Jana Kochanowskiego „Nie porzucaj nadzieje”, Pieśń IX, Księgi wtóre. Poznaj informacje o epoce renesansu i biografię poety w Wikipedii.
lp | tekst | z | interpretacja |
---|---|---|---|
1 | Nie porzucaj nadzieje, Jakoć sie kolwiek dzieje: Bo nie już słońce ostatnie zachodzi, A po złej chwili piękny dzień przychodzi. |
7 7 11 11 |
To jedna z popularnych pieśni Kochanowskiego z tomu „Pieśni. Księgi wtóre” – drugi tom.
Podmiot liryczny zwraca się do odbiory z przekazem: „Nie trać nadziei/ Jakkolwiek się dzieje”. Człowiek ma tendencje do porzucania celów, jakie sobie wyznaczył, gdy los mu nie sprzyja, potknie się. A przecież to nie oznacza, mówi podmiot, że nie wstanie kolejny dzień, bo nie „ostatni raz zachodzi słońce”. Przyjdzie kolejny dzień i wtedy będziemy mieli kolejne szanse na osiągnięcie celu, bycie szczęśliwym. |
2 | Patrzaj teraz na lasy, Jako prze zimne czasy Wszystkę swą krasę drzewa utraciły, A śniegi pola wysoko przykryły. |
7 7 11 11 |
W kolejnych strofach poeta uzasadnia, dlaczego człowiek powinien mieć nadzieję na lepsze czasy w oparciu o obserwację natury. Każe nam patrzeć na lasy, które z powodu zimy straciły całą swoją urodę (krasę) a pola przykrył wysoki i głęboki śnieg. |
3 | Po chwili wiosna przyjdzie, Ten śnieg z nienagła zéjdzie A ziemia, skoro słońce jej zagrzeje, W rozliczne barwy znowu sie odzieje. |
7 7 11 11 |
Po zimie jednak przyjdzie wiosna i śnieg „z nienagła” – nie nagle, tylko stopniowo. Ziemia rozgrzeje się od słonecznych promieni i cała zabarwi się różnymi kolorami („się odzieje”). |
4 | Nic wiecznego na świecie: Radość sie z troską plecie, A kiedy jedna weźmie moc nawiętszą, W ten czas masz ujźrzeć odmianę naprędszą. |
7 7 11 11 |
Nic na świecie nie jest stałe i nic nie trwa wiecznie. Podobnie w życiu człowieka radość zamienia się miejscem z troską i po szczęściu mogą przyjść problemy, kłopoty. Bywa, że okres zły czy pechowy trwa bardzo długo, co potrafi zmienić życie w koszmar. |
5 | Ale człowiek zhardzieje, Gdy mu sie dobrze dzieje; Więc też, kiedy go Fortuna omyli, Wnet głowę zwiesi i powagę zmyli. |
7 7 11 11 |
W momentach szczęśliwych potrafimy się zapomnieć. Człowiek hardzieje – czyli przesadnie dumny, zapatrzony w siebie, wyniosły i zdarza się, że nie poznaje przyjaciół. Gdy Fortuna – bogini przypadku – zmieni nam los na gorszy, szybko załamujemy się, zwieszając głowę – „głowę zwiesi” i „powagę zmyli” – tracimy odwagę i zniechęcamy do działań. |
6 | Lecz na szczęście wszelakie Serce ma być jednakie; Bo z nas Fortuna w żywe oczy szydzi, To da, to weźmie, jako sie jej widzi. |
7 7 11 11 |
Mimo złego losu powinniśmy wierzyć w siebie i nie załamywać się – „Serce ma być jednakie;” (niezmienne). „Bo z nas Fortuna w żywe oczy szydzi” – ta animizacja oznacza, iż los drwi z nas i robi, co chce. Raz więc daje nam szczęście, innym razem odbiera. |
7 | Ty nie miej za stracone, Co może być wrócone: Siła Bóg może wywrócić w godzinie; A kto mu kolwiek ufa, nie zaginie. |
7 7 11 11 |
Ostatnią, siódmą strofę poeta zaczął od apostrofy do odbiorcy: „Ty nie miej za stracone/ Co może być wrócone”. Nie powinniśmy się martwić, zniechęcać czy załamywać, ponieważ to, co tracimy, może być nam zwrócone. Wszystko zależy od Boga. Jeśli człowiek w niego wierzy, ma nadzieję i w jednej chwili Bóg jest w stanie odwrócić zło, jakie nam zagraża.
To bardzo optymistyczna pieśń o konieczności wiary w przyszłość. Poeta podpowiada nam, iż jeśli wierzymy, Bóg w różnych momentach życia widzi to i potrafi nam pomóc. |
Legenda do tabeli: z – liczba zgłosek.
Siła Bóg może wywrócić w godzinie;
A kto mu kolwiek ufa, nie zaginie.
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
To wiersz sylabotoniczny o regularnej liczbie zgłosek i akcentów w wersach. Składa się z 7. strof po 4 wersy o rozłożeniu zgłosek 7, 7, 11, 11, z rymami żeńskimi sąsiednimi.
Środki stylistyczne
- animizacje – Fortuna omyli; Fortuna w żywe oczy szydzi.
- apostrofy – Nie porzucaj nadzieje; Patrzaj teraz na lasy; Ty nie miej za stracone.
- epitety – słońce ostatnie; złej chwili; zimne czasy; moc nawiętszą; rozliczne barwy; odmianę naprędszą; i inne.
- metafory – W rozliczne barwy znowu sie odzieje;
- puenty – złote myśli:
Nie porzucaj nadzieje, Jakoć sie kolwiek dzieje |
Nic wiecznego na świecie: Radość sie z troską plecie |
Ale człowiek zhardzieje, Gdy mu sie dobrze dzieje |
Lecz na szczęście wszelakie Serce ma być jednakie |
Ty nie miej za stracone, Co może być wrócone |
Zadanie dla Ciebie: masz powyżej 5 złotych myśli z pieśni Kochanowskiego „Nie porzucaj nadzieje” – wykonaj do nich graficzne memy 😉
Do przemyślenia
Kochanowski nakazuje, by czytelnik bez względu na los nie porzucał nadziei. O nadziei mówi się różnie, a oto przykłady:
- Nadzieja jest dobrym śniadaniem, lecz kiepską wieczerzą. – Autor: Francis Bacon
- Nadzieja jest nieufnością człowieka wobec przewidywań jego umysłu. – Paul Valéry
- Nadzieja jest odwieczną wszystkich ludzi piastunką: kołysze nas bezustannie i smutki nasze usypia. – Klementyna Hoffmanowa
- Nadzieja jest rośliną trudną do wyplenienia. Można nie wiem ile odrąbać gałęzi i zniszczyć, a zawsze będzie wypuszczać nowe pędy. – Isadora Duncan
- Nadzieja przychodzi do człowieka wraz z drugim człowiekiem. – Dante Alighieri
- Nadzieja to pożyczka, którą udziela nam szczęście. – Antoine de Rivarol
- Nadzieja umiera ostatnia. – Halina Birenbaum
- Nadzieja, choćby słaba, jest lepsza od rozpaczy. – Maria Brooks
- Nadzieja, matka odważnych – Jan Andrzej Kłoczowski
- Wystarczy promyk nadziei, aby otworzyło się niebo. – przysłowia arabskie
- adzieja jest najcenniejszą towarzyszką życia. – J. P. Sartre
- Nadzieja chlebem biednego. – Zbigniew Herbert
- Każdy prowadzi jakąś kalkulację, którą nazywamy nadzieją. – Platon
- Głupio jest nie mieć nadziei. – Ernest Hemingway
- Czym byłoby życie bez nadziei? Iskrą odrywającą się od rozpalonego węgla i gasnącą natychmiast. – Friedrich Hölderlin
- Droga do szczęścia jest ciemna i ciernista, ale oświetla ja nadzieja. – Aldona Różanek
Życiowe inspiracje
Zauważ, że do ostatniej strofy poeta wiązał los człowieka z Fortuną, symbolem przypadkowości. Z kolei na zakończenie wiersza przekierował uwagę odbiorcy na Boga, bytu większego od Fortuny. Powiedział, że jeśli wierzysz, masz szansę na pomoc. Czy ludzie niewierzący nie posiadają nadziei lub czy nie mogą liczyć na pomoc Boga, w którego nie wierzą? To kwestie teologiczne i podziały religijne zakładające różne postawy, dogmaty wiary czy zasady etyczne.
Człowiek niezależnie od wyznania i religii czuje to samo, oprócz wolności pragnie od innych szacunku. Mówimy o tym dlatego, że poeta uzależnił nadzieję człowieka na lepszy los od wiary – a wiara to także ważne przesłanie o szacunku: „szanuj bliźniego swego jak siebie samego”. Na szkolnych korytarzach i w internecie ludzie często o tym zapominają. Wszędzie szerzy się hejt. Tego musimy się wystrzegać, bo inaczej nasze nadzieje okażą się płonne.
Nadzieja zawsze nam towarzyszy, niezależnie od miejsca urodzenia i kultury, w jakiej wyrastamy.