Analiza i interpretacja wiersza Jana Brzechwy „Globus”. Poznaj informacje o epoce międzywojnia i biografię twórcy w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
W szkole (sylaby: 3) Na stole 3 Stał globus – 3 Wielkości arbuza, 6 Aż tu naraz jakiś łobuz 8 Nabił mu guza. 5 Z tego wynikła 5 Historia całkiem niezwykła: 8 |
W pierwszej strofie wiersza dowiadujemy się, iż stał sobie na szkolnej ławie globus. Jakiś łobuz nabił mu guza (animizacja), czyli uderzył czymś, zniekształcając kulę przedmiotu. Wynikła z tego zabawna, opisana dalej sytuacja a zmierzająca do wykazania, jakie szkody geograficzne wyrządziła wada globusa.
W dwóch ostatnich wersach (7) podmiot liryczny radzi oddać globus do naprawy, bo przecież nie może istnieć Polska bez Warszawy. Jan Brzechwa zabiera nas w niecodzienną podróż po Polsce. Zabawa polega na tym, aby odszukiwać kolejne miejsca wskazane w tekście, aby porównać je ze stanem faktycznym. Gdzie leżą takie miejsca, góry, rzeki jak: Siedlce, Kraków, Nowy Targ, San, Tatry, Wieprz, Gdynia, Wisła, Bzura, Zakopane, Kielce, Łódź, Opole, Śląsk, Poznań, Pomorze Ziemie Zachodnie. I gdzie powinna być Warszawa, która z globusa gdzieś zniknęła? |
Siedlce wpadły do Krakowa, 8 Kraków zmienił się w jezioro, 8 Nowy Targ za San się schował, 8 A San urósł w górę sporą. 8 |
|
Tatry, nagle wywrócone, 8 Okazały się w dolinie, 8 Wieprz popłynął w inną stronę 8 I zawadził aż o Gdynię. 8 |
|
Tam gdzie wpierw płynęła Wisła, 8 Wyskoczyła wielka góra, 8 Rzeka Bzura całkiem prysła, 8 A powstała góra Bzura. 8 |
|
Stary Giewont zląkł się wielce 8 I przykucnął pod parkanem, 8 Każdy myślał, że to Kielce, 8 A to było Zakopane. 8 |
|
Łódź pobiegła pod Opole 8 W jakichś bardzo ważnych sprawach – 8 Tylko nikt nie wiedział w szkole, 8 Gdzie podziała się Warszawa. 8 Nie było jej na Śląsku ani w Poznańskiem, 12 Ani na Pomorzu, ani pod Gdańskiem, 11 Ani na Ziemiach Zachodnich, 8 Ani na północ od nich, 7 Ani blisko, ani daleko, 9 Ani nad żadną rzeką, 7 Ani nad żadnym z mórz. 6 Po prostu przepadła – i już! 8 |
|
Trzeba prędzej oddać globus do naprawy, 12 Bo nie może Polska istnieć bez Warszawy! 12 |
Trzeba prędzej oddać globus do naprawy,
Bo nie może Polska istnieć bez Warszawy!
Po lewej współczesny globus (foto: ceneo.pl), o którym czytamy w reklamie min.: „interaktywny mówiący globus z czujnikiem optycznym w kształcie pióra. Dużo informacji na temat: kontynentów, krajów, stolic, powierzchni, populacji, walut, języków, terytoriów, czasu, ciekawostek, lokalnych produktów. 500 pytań do przetestowania nabytej wiedzy. Pióro jest niezwykle dokładne – rozróżni nawet najmniejsze Państwa!” – genialna pomoc w nauce geografii i nie tylko. Czy o takim globusie pisze Brzechwa w swoim wierszu?
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
To wiersz regularny, sylabotoniczny. Składa się z 7. strof o ilości wersów: 7, 4, 4, 4, 4, 12, 2. Zawiera rymy żeńskie przeplatane i sąsiednie, a także męskie sąsiednie.
Do przemyślenia
Kto widział globus, wie, że pokazuje on mało szczegółów, nazw miast, rzek, pasm górskich, gdyż jego celem jest pokazanie kontynentów i państw. Dlaczego więc mają tam być widoczne takie miasta, jak Opole czy Kielce, Zakopane, przecież nie są one dość duże. Co innego Warszawa, gdyż generalnie oprócz nazw państw na globusach zwykle są też stolice państw. A może to był jakiś wielki globus z bardzo dokładną mapą Polski, ba, a może pokazywał tylko Polskę? Czy to jest możliwe?
Raczej nie, ale szczegółowe opisy poety kierują naszą uwagę w ogóle na nasz piękny kraj, nie na jego miejsce w świecie czy Europie. Są tam między innymi Gdańsk, Ziemie Zachodnie, Śląsk i Opole, które przed wojną znajdowały się częściowo lub całkowicie w granicach Niemiec.
Gdyby wiersz powstał przed wojną, poeta wspomniałby i takie wielkie polskie miasta jak Lwów, Tarnopol, Stanisławów, Wilno, Kaliningrad (Królewiec). Być może zatem wcale nie chodziło o Warszawę, która gdzieś przepadła, ale właśnie o pokazanie czytelnikom całej Polski, kraju po II wojnie światowej zupełnie innego.
A może ów łobuz, który nabił globusowi guza to ukryta aluzja do Stalina, władcy Związku Radzieckiego, który wyznaczył nowe granice Polsce i wielu innym krajom wyzwolonym przez Armię Czerwoną spod władzy III Rzeszy Hitlera.