Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta „Dlaczego klasycy”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
1
w księdze czwartej Wojny peloponeskiej pośród długich mów wodzów kolonia ateńska Amfipolis zapłacił za to rodzinnemu miastu egzulowie wszystkich czasów |
Tukidydes to autor bardzo ważnego dzieła historycznego pt. „Wojna peloponeska” – uznawany dzięki temu za najwybitniejszego historyka antycznego (zob. Wikipedia). Opisuje w niej fakty z wojny pomiędzy Atenami i Spartą 431-404 p.n.e. – Grecja.
W roku 424 p.n.e. był odpowiedzialny za strategię na wyspie Tazos. Gdy nie udało mu się na czas dotrzeć z odsieczą do Amfipolis, udał się na dobrowolne wygnanie na okres 20 lat. Niejako sam wymierzył sobie sprawiedliwość. W części I wiersza poeta wykorzystał antyczny motyw Tukidydesa. Widzimy kolonię ateńską Amfipolis, która została zagarnięta przez wojska spartańskie, ponieważ Tukidydes spóźnił się z wojskiem. Udał się wówczas na wygnanie. „Exulowie” – wygnańcy, banici są w stanie zrozumieć, co czuje się w takiej chwili. Epizod wygnania Tukidydesa ginie w całej historii wojny, wśród ważnych mów przywódców, bitew, oblężeń, zabiegów dyplomatycznych. Poeta przyrównuje go do „szpilki w lesie”, czegoś bardzo małego, co trudno odnaleźć. Dlaczego więc sam zadał sobie ten trud, aby ów epizod odnaleźć? |
2
generałowie ostatnich wojen oskarżają podwładnych Tukidydes mówi tylko |
W II części podmiot liryczny pokazuje współczesne mu bitwy i generałów, dowódców wielkich wojennych wydarzeń. W przypadku niepowodzenia ich kampanii tłumaczą się „na kolanach” przed społeczeństwem. Z reguły zachwalają swoją odwagę i uczciwość, twierdzą, że są niewinni, natomiast winnych poszukują wśród swoich podwładnych lub okoliczności zdarzeń. Tukidydes nie zrzucał odpowiedzialności na nikogo. Podawał fakty mówiące o tym, iż podążał z odsieczą, miał ze sobą siedem okrętów, była zima i śpieszył się. Z historii wiemy, że sam wymierzył sobie karę. Do Aten powrócił po 20 latach wygnania. |
3
jeśli tematem sztuki to co po nas zostanie |
Część III odkrywa być może prawdę o celu i istocie pisanie tego wiersza. Mowa jest w niej o sztuce i celu powstawania wielkich dzieł. Zdaniem poety wielka sztuka powinna skupiać się na sprawach najważniejszych dla ludzi. Rozbity dzbanek i mała rozbita dusza to symbole rzeczy z „wielkim żalem nad sobą” – to aluzja do tematów poruszanych przez sztukę.
Zestawienie przymiotników „mały” i „wielki” w tej konstrukcji myślowej to kontrast, ironiczna ocena tego, czego poeta nie uznaje za ważne, aby o tym mówić w sztuce. Jeśli więc tego typu tematy pojawiają się na przykład w poezji, to niszczą jej wizerunek i ocenę wśród potomnych. Tego rodzaju spuścizna nie nobilituje (podwyższa rangę) sztuki, a wręcz przeciwnie ośmiesza ją i obniża wartość. Przypomina to noc kochanków w tanim brudnym hotelu, obraz ukazujący się, gdy wstaje kolejny dzień – „świtają tapety”. Miłość to wielkie uczucie, zdaje się mówić, akt miłości także, lecz można te elementy życia intymnego splugawić, poniżyć, sprowadzając je do zwykłej bylejakości. Tak też jest ze sztuką. |
zachwalają swoje bohaterstwo
i niewinnośćoskarżają podwładnych
zawistnych kolegów
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Wiersz jest zbudowany z 3 części, a te kolejno z 15, 12 i 8 wersów.
Do przemyślenia
Tukidydes i jego poczucie sprawiedliwości może być dla współczesnych przykładem. Epizod związany z jego dobrowolnym wygnaniem, banicją, jest w gęstwinie innych wydarzeń z wojen peloponeskich unikalnym. W zasadzie niewielu dostrzegło jego wartości dydaktyczne i wagę.
Dotyka on kwestii odpowiedzialności rządzących za działania, jakie podejmują. Kwestiami podobnymi zajmował się Sofokles w „Królu Edypie”, Jan Kochanowski w „Odprawie posłów greckich” czy Szekspir w „Makbecie”. Edyp był postacią tragiczną, jako król nie miał pojęcia, dlaczego Teby spotykają wciąż nowe plagi?
Nie kojarzył tych faktów ze sobą i swoim postępowaniem jeszcze jako kawalera. Parys (Aleksander) nie ustąpił i nie oddał Heleny Menelaosowi, skazując tym samym Troję na wojnę, a obywateli na śmierć. Makbet tak zasmakował w rządzeniu, że mordował każdego, kto stawał mu na drodze do zaspokajania własnych ambicji lub znał prawdę o jego tyranii.
Obaj rządzący władcy nie czuli się odpowiedzialni za kraj i nie widzieli wad w swoim postępowaniu. Król Edyp postąpił jednak zupełnie inaczej. Gdy dowiedział się prawdy o tym, że zabił własnego ojca i poślubił matkę, że to przez niego Tebańczycy cierpią, wymierzył sam sobie sprawiedliwość. Tukidydes także potrafił się przyznać i krytycznie ocenić swoje postępowanie. Współcześnie każdy urzędnik państwowy, od pracownika urzędu miejskiego do członka parlamentu i prezydenta, porusza się w sferze przepisów i podejmuje ważne dla jednostki i państwa decyzje.
W mediach widujemy często ofiary złych decyzji i zupełny brak odpowiedzialności państwa -urzędników – w momentach, gdy obywatel staje się ofiarą pomyłek urzędniczych lub złego prawa. Odwołuje się więc do sądów Unii Europejskiej i zawsze jest tak, iż za błędy urzędnika płaci całe społeczeństwo i to nie jest sprawiedliwe.
Czytając część trzecią wiersza, odnosimy wrażenie, iż dwie poprzednie były tylko pretekstem, wstępem czy uzasadnieniem do myśli głównej. Chodzi w niej o tematy podejmowane przez sztukę i jej „spłycanie”, dotykanie tematów płytkich i nijakich. To może być więc utwór krytykujący współczesną poecie wartość literatury i sztuki. Wskazówki i wnioski brzmią jak program lub credo poetyckie. Poeta chce pisać o rzeczach ważnych lub najważniejszych dla człowieka.
Być może mówi o tym akurat w tym wierszu, ponieważ ktoś, środowisko twórców, ma mu za złe, że sięga po wątki antyczne. Łatwo więc udowadnia w pierwszej i drugiej części, iż korzystanie z dorobku antyku może mieć pozytywne wartości dla czasów współczesnych. W sumie najważniejsze jest, aby mówić o rzeczach istotnych dla człowieka bez względu na epokę. Na pytanie postawione w tytule dzieła „Dlaczego klasycy”, można odpowiedzieć na wiele sposobów.
Herbert wybrał Tukidydesa, bo postać ta może funkcjonować jako symbol zbioru pewnych klasycznych wzorców etycznych. Chodzi o to, aby przypominać odbiorcy, że odpowiedzialność, odwaga, postawa heroiczna, skromność, patriotyzm, etyka i sprawiedliwość, uczciwość i otwartość to cechy uniwersalne i wartościowe zawsze, bez względu na czasy i okoliczności.