Analiza i interpretacja wiersza Adama Asnyka „Daremne żale”. Poznaj informacje o epoce pozytywizmu i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Daremne żale – próżny trud, Bezsilne złorzeczenia! Przeżytych kształtów żaden cud Nie wróci do istnienia. |
„Daremne żale” to wiersz manifest podobny do dzieła Adama Asnyka „Do młodych”. Poeta stosuje tu wykrzykniki, aby podkreślić swoje emocje i wagę wypowiadanej prawdy. W pierwszych wersach stwierdza, że żal i złorzeczenia – jeszcze nie wiadomo, z jakiego powodu wypowiadane, są bezsensowne i nie zmienią niczego. Później okazuje się, iż chodzi o przeszłość – „przeżyte kształty”, których nikt nie zwróci, przeszły i minęły, nie wrócą.
„Znikome mary” to z pewnością wspomnienia czegoś wartościowego i ważnego dla człowieka, też dla społeczeństwa, narodu. Świat jednak nie jest w stanie cofnąć się, przywrócić moc „marom” i żywotność. Należą one już do przeszłości. Podobnie nie można zatrzymać biegu myśli. Ogień i miecz to z pewnością aluzja do ważnych w dziejach polskiego narodu zrywów niepodległościowych i być może są to symbole siły, jakiej używają zaborcy, aby opanować uciśniony naród. „Trzeba z żywymi naprzód iść” – to nakaz rozpoczynający część wiersza, w której poeta nakazuje działania. Przed chwilą ostrzegał, aby nie żyć przeszłością, teraz mówi o przyszłości. Żywi to w wierszu symbol nowych czasów i młodego pokolenia, które nie ma zwracać uwagi na przeszłość, ideały poprzedniej generacji. Mają sięgać po nowe życie – jest ono symbolem wartości nowoczesnych. Laury, w które ludzie stroją głowę to symbol zadowolenia z osiągnięć przeszłości, poprzednich generacji. Młodzi jednak nie powinni zadowalać się przeszłością, bo mają tworzyć nowe wartości. Porównanie życia do fal morza jest bardzo wymowne. Kolejne fale rozbijają się o brzegi i nie można ich zawrócić. Tak właśnie mija życie i człowiek nie jest w stanie go cofnąć do być może momentów wielkich i chwalebnych. W ostatnich wersach podmiot powraca do myśli zawartych na początku dzieła. Żadne skargi i gniew, żal za przeszłością niczego nie zmienią, bo świat idzie dalej, rozwija się i nie zatrzymuje, na nikogo nie czeka. Trzeba więc patrzeć w przyszłość, z kolei przeszłość koniecznie należy pozostawić za sobą. |
Świat wam nie odda, idąc wstecz, Znikomych mar szeregu – Nie zdoła ogień ani miecz Powstrzymać myśli w biegu. |
|
Trzeba z żywymi naprzód iść, Po życie sięgać nowe… A nie w uwiędłych laurów liść Z uporem stroić głowę. |
|
Wy nie cofniecie życia fal! Nic skargi nie pomogą – Bezsilne gniewy, próżny żal! Świat pójdzie swoją drogą. |
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Poeta zastosował Wiersz regularny stroficzny – 4 strofy. W każdej z nich jest po 4 wersy pisane na przemian 8- i 7-zgłoskowcem z rymami żeńskimi przeplatanymi (o rozłożeniu abab).
Środki stylistyczne
Wielkość poprzedników onieśmiela, ale życie toczy się dalej i stawia kolejne, inne wyzwania
Do przemyślenia
Adam Asnyk reprezentuje nową generację twórców, którym trudno było zaistnieć po wielkich romantykach. Uznani za największych poetów, Słowacki czy Mickiewicz, „ustawili wysoko poprzeczkę” następnym generacjom i talentom literackim. Wyznaczyli też tematykę dzieł mogących aspirować do ważnych lub przełomowych.
Pozytywiści zdaniem Asnyka nie powinni spoglądać za siebie, muszą iść z duchem czasu. Powstania narodowe, stymulowane także postawą romantyczną, nie przyniosły wolności Polsce. Dlatego też ideały przeszłości już przeminęły i młodzi powinni mieć własne. Ten przeszły świat romantycznych ideałów należy odrzucić i pisać o własnych problemach, ważniejszych niż te minione. W każdym razie pisanie wzorujące się na romantykach jest przestarzałe i młode pokolenia powinny kierować się własnymi potrzebami i kategoriami estetycznymi. Jakie one są, tego poeta nie mówi, nie przedstawia własnego programu poetyckiego, być może nie został on jeszcze sformułowany czy skrystalizowany.
Podobnie jak Mickiewicz w „Odzie do młodości” tak i Asnyk w „Daremnych żalach” uświadamia wszystkim, iż pewien okres w twórczości został już zamknięty i nastają nowe czasy, potrzeby. Nie ma wśród nich kanonów uznawanych przez romantyków za odpowiednie, ich czas już minął i pora zdać sobie z tego sprawę. Asnyk apeluje do młodych, aby próbowali stworzyć samodzielnie coś swojego, oryginalnego, czym żyją.
Świat rozwija się i stawia przed młodymi nowe wyzwania, o nich też trzeba pisać, nie można żyć przeszłością i powracać wciąż do wielkich wzorów. Epoka pozytywizmu postawiła przed twórcami nowe wyzwania, jej symbolem może być maszyna parowa, która oznaczała postęp i rozwój ekonomiczny. Cała Europa Zachodnia rozwijała się ekonomicznie i pojawił się kapitalizm. Pozytywiści siłę narodu mieli mierzyć nie wielkimi słowami i marzeniami, ale zachęcaniem do pracy, by rozwijać kiełkujący na ziemiach polskich przemysł.
Życiowe inspiracje
To doskonały wiersz o przemijaniu. Przypomina refren piosenki zespołu Kombii pt. „Pokolenie„:
„Każde pokolenie ma własny czas
Każde pokolenie chce zmienić świat
Każde pokolenie odejdzie w cień”
Postaraj się żyć tak, abyś „odchodząc w cień”, nie musiał (a) się za siebie wstydzić. Cieniem z piosenki może być zapomnienie lub śmierć człowieka, ale też koniec szkoły, zwykłe rozstanie, codzienne wyjście ze szkoły, z domu, z kościoła, pożegnanie ze znajomymi, przyjaciółmi. Zapamiętają Cię takim (taką), jaką sam (sama) siebie wykreujesz, wypracujesz, wystarasz się… I nie oglądaj się za siebie, patrz w przyszłość i rób dzisiaj wszystko, aby jutro osiągać swoje cele.
Od Ciebie zależy, jak inni będą Cię wspominać…