Analiza i interpretacja wiersza Alojzego Felińskiego „Boże coś Polskę”. Poznaj informacje o epoce oświecenia i biografię poety w Wikipedii.
tekst | interpretacja |
---|---|
Boże! coś Polskę przez tak liczne wieki Otaczał blaskiem potęgi i chwały, I tarczą swojej zasłaniał opieki Od nieszczęść, które przywalić ją miały; |
Wiersz i każda strofa rozpoczyna się inwokacją do Boga, który przez wiele wieków otaczał Polskę „blaskiem potęgi i chwały”. Jest to nawiązanie do realnej potęgi, jaką była Polska w „złotym wieku” – renesans aż po oświecenie. Śpiewający tę pieśń Polacy dziękują Bogu za łaski i jednocześnie proszą w refrenie, aby Pan „zachował im” króla – w domyśle: w zdrowiu i szczęściu.
W strofie drugiej zawarte są podziękowania do Boga za wsparcie w trudnych chwilach walki Polaków o „najświętszą sprawę” – w domyśle chodziło o walki prowadzone w XVII i XVIII wieku z różnymi wrogami i obronę Jasnej Góry przed szwedzkim najeźdźcą. W trzeciej i czwartej strofie mowa jest o wskrzeszeniu Polski w ramach Królestwa Polskiego i pojednaniu bratnich narodów słowiańskich. Występuje tu prośba do Boga o błogosławieństwo dla Polaków i Rosjan mających błogosławić panowanie cara Aleksandra I. |
Refren:
Przed twe ołtarze zanosim błaganie. |
|
Ty, coś ją potem, tknięty jej upadkiem. Wspierał walczącą za najświętszą sprawę, I chcąc świat cały mieć jej męstwa świadkiem, Wśród samych nieszczęść pomnożył jej sławę: Ref. |
|
Ty, coś na koniec nowymi ją cudy Wskrzesił, i sławne z klęsk wzajemnych w boju Połączył z sobą dwa braterskie ludy, Pod jedno berło Anioła pokoju: Ref. |
|
Wróć nowej Polsce świetność starożytną I spraw, niech pod Nim szczęśliwą zostanie; Niech zaprzyjaźnione dwa narody kwitną, I błogosławią Jego panowanie; Ref. |
Edukacja domowa
Interpretacja
Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów.
- Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić?
- Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka?
- Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego?
- Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku.
- Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko.
- Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej.
Budowa i gramatyka
Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania.
- Określ gatunek liryki i wiersza.
- Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła.
- Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy?
- Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu.
Budowa wiersza
Utwór został napisany w 4. strofach z dwuwersowym powtarzającym się refrenem. W każdej strofie są 4 wersy (oprócz refrenu) pisane 11-zgłoskowcem z rymami żeńskimi przeplatanymi.
Środki stylistyczne
epitety: liczne wieki, blaskiem potęgi, tarczą opieki, najświętszą sprawę, męstwa świadkiem, nowymi cudy, braterskie ludy, Anioł pokoju, zaprzyjaźnione narody.
metafory: blask potęgi, tarcza opieki i in.
Pierwotnie: „Naszego Króla zachowaj nam Panie!”, później: „Naszą ojczyznę racz nam wrócić, Panie”, „Ojczyznę wolną racz nam (z)wrócić Panie!”, „Ojczyznę wolną pobłogosław Panie”…
Historia powstania dzieła

Zaborca rosyjski, książę Konstanty, zamówił dla swojego brata cara Rosji Aleksandra I. u polskiego poety Alojzego Felińskiego hymn pochwalny, aby Polacy czcili Aleksandra jak Anglicy swego króla. Aleksander I bowiem koronował się na króla ogłoszonego w 1815 roku Królestwa Polskiego. Pieśń Felińskiego opublikowano w „Gazecie Warszawskiej” 20 lipca 1816 r. i ma ona formę czterech strof plus refren – jak wyżej. Melodię zapożyczono ostatecznie z pieśni „Serdeczna Matko”. Pomysł napisania hymnu pochodzi z angielskiego „God save the king (obecnie: queen)”.
Pieśń ta jednak przeszła wielką ewolucję. Już rok później stała się nie tylko dziełem religijnym śpiewanym w kościołach, ale też i patriotycznym. W miejscu drugiego wersu refrenu „Naszego Króla zachowaj nam Panie!” śpiewano: „Naszą ojczyznę racz nam wrócić, Panie” i stała się manifestem patriotycznym zakazanym w zaborze rosyjskim w 1862 r. Do dwóch zwrotek Felińskiego Antoni Górecki dodał dwie kolejne ze swojego wiersza „Hymn do Boga o zachowanie wolności”. Anonimowi autorzy w XIX w. dodawali kolejne zwrotki i w 1860 roku było ich 11 – zobacz „Boże coś Polskę”.
Z wiersza pochwalnego na cześć cara Rosji, dzieła łączącego dwa narody słowiańskie pod jego berłem, powstał utwór o zupełnie innym charakterze – patriotycznym, wzywającym do walki o niepodległość. Był śpiewany nie tylko w kościołach, ale traktowano go jako hymn Polski. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku pieśń ta konkurowała z „Mazurkiem Dąbrowskiego”. W latach 70 i 80-tych XX wieku, po powstaniu Solidarności śpiewano: „Ojczyznę wolną racz nam (z)wrócić Panie!”, ponieważ po II wojnie światowej Polska znalazła się pod panowaniem stalinowskiego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i nie można było mówić o wolności. Z kolei po 1989 roku słowa te zmieniono na „Ojczyznę wolną pobłogosław Panie”.
Hymn powstał w ciekawych historycznie czasach. Aleksander I był tym cesarzem Rosji, który pokonał Napoleona I Bonapartego. Z Napoleonem Polacy wiązali nadzieje na wyzwolenie. Legenda głosi, iż w 1825 roku Aleksander I upozorował swoją śmierć, resztę życia spędzając na modlitwach w klasztorze. Rosja stała się mocarstwem europejskim, z którym inne kraje musiały się liczyć.
A. Feliński przemycił do „Boże coś Polskę” informacje o Polsce i jej dawnej potędze. Treść dzieła wskazuje, że oto Aleksander I przejmuje władzę nad narodem nie byle jakim, ale starożytnym i w przeszłości wielkim, jak sama ówczesna Rosja. Na więcej aluzji autor prawdopodobnie nie mógł sobie pozwolić. Dzieło powstało na zamówienie księcia Konstantego, a współpraca z nim dla Polaka oznaczała podejrzenia o zdradę.
Mimo wszystko jednak pieśń Felińskiego do dzisiaj jest śpiewana i symbolizuje ogromną tęsknotę za świetnością Polski, jest dowodem patriotyzmu Polaków i wiary w Boga, Jego ochronę, a także elementem mesjanizmu – Polska miała wywalczyć wolność nie tylko sobie, ale pomagać też innym narodom. Przypomina o związkach pomiędzy Polską i Litwą, o dawnej potędze obu naszych krajów. W skład Rzeczpospolitej Obojgu Narodów wchodziły także inne narody.
W 1825 roku, po śmierci Aleksandra I, miejsce na tronie carskim zajął Mikołaj, jego młodszy brat. Wątek koronacji Mikołaja i sylwetkę księcia Konstantego wykorzystał w „Kordianie” Juliusz Słowacki – zob. oprac.: rozmowa cara Mikołaja z Konstantym o podziale władzy w ich rodzinie.